Kyrgyzstan – Wikipedia tiếng Việt

Kyrgyzstan (“Cư-rơ-gư-dơ-xtan”, tiếng Kyrgyz: Кыргызстан; tiếng Nga: Киргизия, tuỳ từng trường hợp còn được chuyển tự thành Kirgizia hay Kirghizia, đọc như “Ki-rơ-ghi-zi-a”) (đánh vần theo IPA: /ˈkəːgɪztan/), tên chính thức Cộng hoà Kyrgyzstan, là một quốc gia tại Trung Á. Nằm kín trong lục địa và nhiều đồi núi, nước này giáp biên giới với Kazakhstan ở phía bắc, Uzbekistan ở phía tây, Tajikistan ở phía tây nam và Trung Quốc ở phía đông nam.

Theo những số lượng ước tính tháng 8 năm năm nay, dân số nước này là 6.088.000 người với hầu hết ( 72,6 Xác Suất ) là Fan Hâm mộ Hồi giáo. Thủ đô và thành phố lớn nhất của Kyrgyzstan là Bishkek .

Nguồn gốc tên gọi[sửa|sửa mã nguồn]

Kyrgyz được cho là có nguồn gốc từ danh từ trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, có nghĩa là “bốn mươi”, nhắc tới bốn mươi thị tộc của Manas, một vị anh hùng huyền thoại đã thống nhất bốn mươi thị tộc chống lại người Duy Ngô Nhĩ. Theo nghĩa đen, Kyrgyz nghĩa là “Chúng ta là bốn mươi”. Vào đầu thế kỷ thứ chín sau công nguyên, người Duy Ngô Nhĩ thống trị phần lớn Trung Á (bao gồm cả Kyrgyzstan), Mông Cổ, và một phần của Nga và Trung Quốc ngày nay. -Stan là một hậu tố trong tiếng Ba Tư, có nghĩa là “địa điểm” hoặc “quốc gia”.

Hình ảnh mặt trời với bốn mươi tia sáng trên quốc kỳ Kyrgyzstan tượng trưng cho bốn mươi bộ lạc và hình vẽ ở trung tâm mặt trời tượng trưng cho chiếc vương miện gỗ, hay còn gọi là tunduk, của một yurt – loại lều truyền thống có thể di chuyển được của những người du mục ở thảo nguyên Trung Á.

Buổi đầu lịch sử vẻ vang[sửa|sửa mã nguồn]

Theo những mày mò lịch sử dân tộc gần đây, lịch sử dân tộc người Kyrgyz khởi đầu từ năm 201 trước Công Nguyên. Theo David C. King, người Scythia là những người tiên phong định cư ở Kyrgyzstan thời nay. Ban đầu người Kyrgyz sống ở vùng thượng châu thổ sông Enisei, TT Siberia. Sự tò mò những nền văn hóa truyền thống Pazyryk và Tashtyk cho thấy chúng có trộn lẫn những yếu tố văn hóa truyền thống từ những bộ lạc du mục Turk và Iran. Các văn bản Trung Quốc và Hồi giáo quá trình thế kỷ VII – XII Công nguyên miêu tả người Kyrgyz là giống người tóc đỏ với nước da sáng và mắt xanh lá cây hay xanh nước biển .Mặt khác nguồn gốc người Kyrgyz từ dân địa phương Siberia đã được xác nhận sau những cuộc điều tra và nghiên cứu di truyền học gần đây [ 4 ]. Đáng quan tâm, 63 % đàn ông Kyrgyz văn minh có chung Haplogroup R1a1 ( Y-DNA ) với người Tajik ( 64 % ), người Ukraine ( 54 % ), người Ba Lan ( 56 % ) và thậm chí còn người Iceland ( 25 % ). Haplogroup R1a1 ( Y-DNA ) được cho là tín hiệu của những nhóm người nói những ngôn từ Tiền Ấn-Âu .Quốc gia Kyrgyz lan rộng ra nhất sau khi vượt mặt Hãn quốc Hồi Cốt năm 840 của Công Nguyên. Sau đó người Kyrgyz nhanh gọn tiến xa tới tận dãy Thiên Sơn và liên tục duy trì tác động ảnh hưởng của họ trên vùng đất này trong khoảng chừng 200 năm. Tuy nhiên, ở thế kỷ XII, tác động ảnh hưởng của Kyrgyz chỉ còn tới Dãy Altay và Núi Sayan vì sự lan rộng ra của Đế quốc Mông Cổ đang trên đà hình thành. Với sự trỗi dậy của Đế quốc Mông Cổ ở thế kỷ XIII, người Kyrgyz đã di cư về phía nam. Kyrgy zstan trở thành một phần của Đế chế Mông Cổ vào năm 1207 .Nhiều dân tộc bản địa Turk đã quản lý họ cho tới năm 1685, khi họ rơi vào quyền trấn áp của Kalmyk ( Oirat, Dzungar ) .

Ảnh hưởng của Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Đầu thế kỷ XIX, vùng phía nam của Kyrgyzstan ngày này rơi vào vòng trấn áp của Hãn quốc Kokand. Cuối thế kỷ XIX, phần phía đông của khu vực thời nay là Kyrgyzstan, hầu hết là vùng Issyk-Kul, đã được nhà Thanh của Trung Quốc nhượng lại cho Đế quốc Nga trải qua Hiệp ước Tarbagatai. Lãnh thổ này, khi ấy được người Nga gọi là ” Kirgizia “, đã được chính thức sáp nhập vào Đế quốc Nga năm 1876. Người Nga phải đương đầu với nhiều cuộc nổi dậy chống chính quyền sở tại Sa Hoàng, và nhiều người Kyrgyz đã lựa chọn di cư tới Pamir và Afghanistan. Ngoài ra, sự đàn áp cuộc nổi dậy năm 1916 tại Trung Á đã khiến nhiều người Kyrgyz phải di cư tới Trung Quốc. Bởi nhiều dân tộc bản địa trong vùng này đã ( và vẫn đang ) sống trên chủ quyền lãnh thổ của nhiều vương quốc láng giềng, ở thời gian khi những biên giới còn chưa được phân định rõ ràng, nên việc di chuyên tới lui giữa những vùng núi, phụ thuộc vào vào khu vực nào họ cho là thích hợp nhất với đời sống của mình ; có nghĩa là nơi có nhiều mưa cho mùa màng hay sự quản trị của chính phủ nước nhà thuận tiện hơn, là điều rất thường thì .

Thời kỳ Xô viết[sửa|sửa mã nguồn]

Lần tiên phong quyền lực tối cao Xô viết được thiết lập ở vùng này là vào năm 1919 và Vùng tự trị Kara-Kyrgyz được xây dựng bên trong nước Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Xô viết Nga ( thuật ngữ Kara-Kirghiz đã được người Nga sử dụng cho tới giữa những năm 1920 để phân biệt họ với người Kazakhs, những người cũng được gọi là Kirghiz ). Ngày 5 tháng 12 năm 1936, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kyrgyz được xây dựng với tư cách một nước cộng hòa khá đầy đủ của Liên bang Xô viết .Trong thập niên 1920, Kyrgyzstan đã có bước tăng trưởng đáng kể về văn hoá, giáo dục và đời sống xã hội. Tỷ lệ biết chữ ngày càng tăng mạnh, và một tiêu chuẩn về biết chữ được đưa ra. Phát triển kinh tế tài chính và xã hội cũng đạt thành quả lớn. Nhiều nghành văn hóa truyền thống vương quốc Kyrgyz vẫn được duy trì dù có sự đàn áp những hoạt động giải trí vương quốc thời Stalin, và vì vậy, những căng thẳng mệt mỏi với tổng thể những cơ quan liên bang liên tục diễn ra .

Những năm đầu thời kỳ cải tổ không mang lại thay đổi nhiều trong đời sống chính trị Kyrgyzstan. Tuy nhiên, báo chí tại nước cộng hòa này được cho phép có quan điểm tự do hơn và được thành lập một cơ quan xuất bản mới, Literaturny Kirghizstan, của Liên minh Nhà văn. Các nhóm chính trị không chính thức bị cấm đoán, nhưng nhiều nhóm vẫn xuất hiện năm 1989 để đương đầu với cuộc khủng hoảng sâu sắc về nhà ở được phép hoạt động.

Tháng 6 năm 1990, stress sắc tộc giữa người Uzbek và người Kyrgyz Open tại Vùng Osh, nơi người Uzbek chiếm hầu hết. Bạo lực nhanh gọn diễn ra, và thực trạng khẩn cấp cùng lệnh giới nghiêm được phát hành. Trật tự chỉ được tái lập vào tháng 8 năm 1990 .Đầu thập niên 1990 nhiều đổi khác to lớn đã diễn ra tại Kyrgyzstan. Tới thời gian ấy, Phong trào Dân chủ Kyrgyzstan ( KDM ) đã tăng trưởng thành một lực lượng chính trị khá mạnh trong nghị viện. Trong một thắng lợi gây tranh cãi, Askar Akayev, vị quản trị theo đường lối tự do của Viện hàn lâm Kyrgyz, đã lên giữ chức tổng thống tháng 10 năm 1990. Tháng 1 năm sau đó, Akayev đưa ra những cơ cấu tổ chức chính phủ nước nhà mới và chỉ định một cơ quan chính phủ gồm hầu hết những chính trị gia trẻ, có khuynh hướng cải cách .Tháng 12 năm 1990, Xô viết Tối cao bỏ phiếu biến hóa tên nhà nước cộng hòa thành Cộng hoà Kyrgyzstan. ( Năm 1993, nước này đổi tên thành Cộng hoà Kyrgyz. ) Tháng 2 năm 1991, tên Hà Nội Thủ Đô, Frunze, được đổi lại theo cái tên trước đó là Bishkek. Dù có những hành động theo hướng độc lập, những trong thực tiễn kinh tế tài chính có vẻ như vẫn chống lại sự ly khai khỏi Liên bang Xô viết. Trong một cuộc trưng cầu dân ý về việc duy trì nhà nước Xô viết tháng 3 năm 1991, 88.7 % cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ duy trì Liên bang Xô viết dưới hình thức một ” Liên bang mới. “Ngày 19 tháng 8 năm 1991, khi Ủy ban Khẩn cấp Nhà nước nắm quyền lực tối cao tại Moskva, đã có nỗ lực nhằm mục đích hạ bệ Akayev tại Kyrgyzstan. Sau khi vụ thay máu chính quyền bị hủy hoại một tuần sau đó, Akayev và Phó tổng thống German Kuznetsov thông tin việc rút lui khỏi Đảng Cộng sản Liên bang Xô viết ( CPSU ), và toàn thể ủy ban cũng như những thư ký cơ cấu tổ chức đảng đều từ chức. Sau đó Xô viết Tối cao bỏ phiếu công bố độc lập khỏi Liên bang Xô viết ngày 31 tháng 8 năm 1991 .
Tháng 10 năm 1991, Akayev là ứng viên duy nhất tranh cử và thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống của nước Cộng hòa mới qua bỏ phiếu trực tiếp, với 95 % phiếu bầu. Cùng với những đại biểu của 7 nước cộng hòa khác, cũng trong tháng 10, ông ký kết Hiệp ước Cộng đồng Kinh tế Mới. Cuối cùng, ngày 21 tháng 12 năm 1991, Kyrgyzstan cùng bốn nước cộng hòa khác vùng Trung Á chính thức gia nhập Cộng đồng những vương quốc độc lập mới được xây dựng. Năm 1992, Kyrgyzstan gia nhập Liên hiệp quốc và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu ( OSCE ) .Cuộc ” Cách mạng Tulip, ” sau cuộc bầu cử nghị viện tháng 3 năm 2005, đã buộc Tổng thống Akayev phải từ chức ngày 4 tháng 4 năm 2005. Các chỉ huy phe trái chiều đã xây dựng một liên minh và một chính phủ nước nhà mới dưới sự chỉ huy của Tổng thống Kurmanbek Bakiyev và Thủ tướng Feliks Kulov. Thủ đô của quốc gia này đã bị cướp phá trong những cuộc biểu tình .Tuy nhiên, sự không thay đổi chính trị có vẻ như còn mong manh, bởi nhiều nhóm và phe phái được cho là có tương quan tới tội phạm có tổ chức triển khai đang gắng sức giành quyền lực tối cao. Ba trong 75 thành viên Nghị viện được bầu tháng 3 năm 2005 đã bị ám sát, và một thành viên khác bị ám sát ngày 10 tháng 5 năm 2006 một thời hạn ngắn sau khi trúng cử chiếc ghế trống của anh mình đã bị ám sát trước đó. Tất cả bốn người đều bị cho là có tương quan trực tiếp tới những hoạt động giải trí kinh doanh thương mại phạm pháp. Ngày 6 tháng 4 năm 2010, không ổn định dân sự bùng phát ở thị xã Talas sau một cuộc biểu tình chống tham nhũng và ngày càng tăng ngân sách hoạt động và sinh hoạt. Những người biểu tình đã tiến công những văn phòng của Tổng thống Bakiyev cũng như những đài truyền hình và radio do nhà nước quản lý và điều hành. Có nhiều báo cáo giải trình xung đột cho rằng Bộ trưởng bộ Nội vụ Moldomusa Kongatiyev đã bị tiến công. Ngày 7 tháng 4 năm 2010, Tổng thống Bakiyev đã phát hành thực trạng khẩn cấp cấp vương quốc. Cảnh sát và những lực lượng đặc biệt quan trọng đã bắt giữ nhiều thủ lĩnh phe trái chiều. Đáp lại, những người biểu tình đã giành quyền trấn áp trụ sở bảo mật an ninh nội bộ ( trụ sở cũ của KGB ) và một kênh truyền hình nhà nước ở thủ đô hà nội Bishkek. Báo cáo của những quan chức cơ quan chính phủ Kyrgyzstan đã chỉ ra rằng có tối thiểu 75 người thiệt mạng và 458 người bị thương trong những cuộc đụng độ đẫm máu với công an ở thủ đô hà nội. Báo cáo cho rằng có tối thiểu 80 người thiệt mạng do đụng độ với công an. Ngày 8 tháng 4 năm 2010, một chính phủ nước nhà lâm thời do cựu ngoại trưởng Roza Otunbayeva chỉ huy đã nắm quyền trấn áp những phương tiện đi lại tiếp thị quảng cáo nhà nước và những cơ sở chính phủ nước nhà ở thủ đô hà nội, nhưng Bakiyev vẫn chưa từ chức .Tổng thống Bakiyez quay trở lại nhà riêng tại Jalal-Abad và công bố từ chức tại một cuộc họp báo vào ngày 13 tháng 4 năm 2010. Ngày 15 tháng 4 năm 2010, Bakiyev rời khỏi quốc gia và bay tới nước láng giềng Kazakhstan cùng vợ và hai người con. Các nhà chỉ huy lâm thời của quốc gia thông tin rằng Bakiyev đã ký một lá thư từ chức chính thức trước khi ông rời đi .Thủ tướng Daniar Usenov cáo buộc Nga đã ủng hộ những cuộc biểu tình ; cáo buộc này đã bị Thủ tướng Nga, Vladimir Putin, phủ nhận. Các thành viên phe trái chiều cũng đã lôi kéo đóng cửa Căn cứ Không quân Manas do Mỹ trấn áp. Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã ra lệnh triển khai những giải pháp bảo vệ bảo đảm an toàn cho công dân Nga và thắt chặt bảo mật an ninh xung quanh những vị trí của Nga tại Kyrgyzstan để bảo vệ trước những cuộc tiến công hoàn toàn có thể xảy ra .Ngày 11 tháng 6 năm 2010, những cuộc đụng độ sắc tộc Nam Kyrgyzstan đã xảy ra giữa hai dân tộc bản địa chính – người Uzbek và người Kyrgyz – tại Osh, thành phố lớn thứ hai quốc gia. Các cuộc đụng độ đã làm dấy lên quan ngại rằng quốc gia hoàn toàn có thể tiến tới một cuộc nội chiến .Nhận thấy tình hình đã dần trở nên khó trấn áp, Otunbayeva, nhà chỉ huy lâm thời, đã gửi một lá thư tới Tổng thống Dimitry Medvedev, ý kiến đề nghị ông gửi quân đội Nga tới trợ giúp quốc gia này trấn áp tình hình. Tùy viên báo chí truyền thông của Medvedev, Natalya Timakova, đã vấn đáp trong thư trả lời, ” Đó là một cuộc xung đột nội bộ và cho tới giờ đây, Nga vẫn chưa nhìn thấy những điều kiện kèm theo để tham gia xử lý “. Các cuộc đụng độ đã gây ra thực trạng thiếu lương thực và những loại sản phẩm thiết yếu khác với hơn 200 người thiệt mạng và 1.685 người bị thương, tính tới ngày 12 tháng 6 năm 2010. Tuy nhiên, nhà nước Nga cho biết họ sẽ gửi viện trợ nhân đạo tới vương quốc đang trong thực trạng khó khăn vất vả này .Theo những nguồn tin địa phương, đã xảy ra những cuộc đụng độ giữa hai băng nhóm địa phương và không mất nhiều thời hạn để đấm đá bạo lực lan tới phần còn lại của thành phố. Cũng có thông tin cho rằng những lực lượng vũ trang đã tương hỗ những băng nhóm người Kyrgyzstan tiến vào thành phố, nhưng cơ quan chính phủ đã bác bỏ những cáo buộc này .Bạo loạn lan sang những khu vực lân cận, và cơ quan chính phủ đã ban bố thực trạng khẩn cấp ở hàng loạt khu vực phía nam Jalal-Abad. Để trấn áp tình hình, cơ quan chính phủ lâm thời đã trao độc quyền nổ súng bắn giết tại chỗ cho lực lượng bảo mật an ninh. nhà nước Nga đã quyết định hành động cử một tiểu đoàn tới vương quốc này để bảo vệ những cơ sở của Nga .Otunbayeva cáo buộc mái ấm gia đình Bakiyev đã ” xúi giục bạo loạn “. ÀPP đã đưa tin có ” một bức màn khói bao trùm thành phố “. Các nhà chức trách ở vương quốc láng giềng Uzbekistan cho biết tối thiểu 30.000 người Uzbekistan đã vượt biên giới trái phép để trốn khỏi cuộc bạo loạn. Osh đã trở nên tương đối không thay đổi vào ngày 14 tháng 6 năm 2010, nhưng tại Jalal-Abad đã xảy ra một vài vụ đốt phá lẻ tẻ. Toàn bộ khu vực vẫn được đặt trong thực trạng khẩn cấp khi người Uzbekistan miễn cưỡng rời khỏi nơi ở của mình vì sợ hãi trước những cuộc tiến công của đám đông. Liên Hiệp Quốc đã quyết định hành động gửi một phái đoàn tới để nhìn nhận tình hình tại đây .Temir Sariyev, Phó Chánh văn phòng nhà nước lâm thời, cho biết đã có những cuộc đụng bộ cục bộ và rằng chính phủ nước nhà sẽ không hề trấn áp trọn vẹn tình hình. Ông đã nói thêm rằng không có đủ lực lượng bảo mật an ninh để ngăn ngừa đấm đá bạo lực. Ngày 14 tháng 6 năm 2010, những cơ quan truyền thông online đã đưa tin rằng nhà nước Nga đang xem xét nhu yếu của nhà nước Kyrgyzstan. Một cuộc họp khẩn cấp của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể ( CSTO ) đã được tổ chức triển khai cùng ngày để tranh luận về vai trò của tổ chức triển khai này trong việc tương hỗ chấm hết đấm đá bạo lực. Theo nhà nước Kyrgyzstan, ngày 15 tháng 6 năm 2010, đấm đá bạo lực sắc tộc đã suy yếu. Tổng thống Kyrgyzstan Roza Otunbayeva đã tổ chức triển khai một cuộc họp báo và công bố rằng Nga không cần gửi quân đội để dập tắt đấm đá bạo lực. Tính đến ngày 15 tháng 6 năm 2010, đã có tối thiểu 170 người thiệt mạng, nhưng theo Pascale Meige Wagner của Tổ chức Chữ thập đỏ Quốc tế, tổn thất về người là một số lượng ít hơn dự kiến. Cao ủy Liên Hiệp Quốc đã nói với những phóng viên báo chí tại Geneve rằng những dẫn chứng cho thấy đấm đá bạo lực có vẻ như đã được dàn dựng. Những người dân thuộc dân tộc bản địa Uzbekistan đã rình rập đe dọa sẽ cho nổ kho dầu ở Osh nếu họ không được bảo vệ về sự bảo vệ. Liên Hiệp Quốc cho biết họ tin rằng những cuộc tiến công đã được ” dàn dựng, nhắm tiềm năng và sẵn sàng chuẩn bị tốt “. Các quan chức Kyrgyzstan đã thông tin với báo chí truyền thông rằng một người bị tình nghi đứng sau vụ đấm đá bạo lực ở Jalal-Abad đã bị tạm giữ .Vào ngày 2 tháng 8 năm 2010, một ủy ban của cơ quan chính phủ Kyrgyzstan đã mở màn tìm hiểu nguyên do của những cuộc đụng độ. Các thành viên của Ủy ban Quốc gia, do cựu phát ngôn viên nghị viện Abdygany Erkebaev đứng vị trí số 1, đã gặp gỡ người dân từ những ngôi làng Mady, Shark và Kyzyl-Kyshtak, hầu hết thuộc dân tộc bản địa Uzbekistan, ở Q. Kara-Suu tại Osh Oblast. Ủy ban Quốc gia, gồm có đại diện thay mặt của nhiều dân tộc bản địa, đã được xây dựng theo sắc lệnh của tổng thống .Tháng 8 năm 2010, Tổng thống Roza Otunbayeva cũng cho biết rằng một ủy ban quốc tế sẽ được xây dựng để tìm hiểu những vụ đụng độ. Ủy ban quốc tế đã triển khai một cuộc tìm hiểu sâu rộng và chuẩn bị sẵn sàng một báo cáo giải trình – Ủy ban tìm hiểu quốc tế độc lập về những sự kiện ở miền nam Kyrgyzstan vào tháng 6 năm 2010 ( KIC ). Bài báo cáo giải trình đã phát biểu ” nhà nước lâm thời, lên nắm quyền hai tháng trước khi sự kiện xảy ra, đã không nhận ra hoặc nhìn nhận thấp sự xấu đi trong mối quan hệ giữa những dân tộc bản địa ở miền nam Kyrgyzstan “. KIC Kết luận rằng ” nhà nước lâm thời có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ rằng lực lượng bảo mật an ninh được giảng dạy không thiếu và được trang bị tương thích để đối phó với những trường hợp không ổn định dân sự ” nhưng đã không hề đưa ra nhưng giải pháp thiết yếu .Kể từ nay, Kyrgyzstan kỷ niệm Ngày Độc lập hàng năm vào ngày 31 tháng 8, ngày kỷ niệm công bố độc lập vào năm 1991. Kể từ khi độc lập, Kyrgyzstan đã có những bước tăng trưởng như kiến thiết xây dựng những phương tiện đi lại truyền thông online thực sự tự do và thôi thúc một phe trái chiều chính trị tích cực .Vào cuối tháng 4 năm 2021, một cuộc xung đột về nguồn nước leo thang thành một trong những cuộc đụng độ biên giới nghiêm trọng nhất giữa Kyrgyzstan và Tajikistan kể từ khi giành độc lập vào năm 1991 .Những yếu tố chính lúc bấy giờ ở Kyrgyzstan gồm : tư nhân hóa những doanh nghiệp nhà nước, lan rộng ra dân chủ và tự do chính trị, quan hệ sắc tộc và chủ nghĩa khủng bố .
Hiến pháp năm 1993 pháp luật hình thức cơ quan chính phủ là cộng hòa dân chủ. Nhánh hành pháp gồm một tổng thống và thủ tướng. Nghị viện hiện tại theo chính sách đơn viện. Nhánh tư pháp gồm một Tòa án tối cao, một Tòa án Hiến pháp, những tòa án nhân dân địa phương, và một Trưởng Công tố .Tháng 3 năm 2002, tại Q. phía nam Aksy, năm người phản đối việc tùy tiện bắt giữ một chính trị gia trái chiều đã bị công an bắn chết, gây ra những cuộc phản kháng thoáng rộng trên khắp cả nước. Tổng thống Akayev đã đề xuất kiến nghị một quy trình cải cách hiến pháp bắt đầu gồm sự tham gia của một ủy ban đại diện thay mặt cơ quan chính phủ, dân sự và xã hội to lớn hơn trong một cuộc đàm đạo mở, dẫn tới cuộc trưng cầu dân ý vào tháng 2 năm 2003, không thành công xuất sắc bởi những gian lận. Những sử đổi hiến pháp được phê chuẩn theo cuộc trưng cầu dân ý dẫn tới quyền trấn áp mạnh hơn cho tổng thống và giảm quyền lực tối cao của Nghị viện cùng Tòa án Hiến pháp. Cuộc bầu cử nghị viện mới với 75 ghế được tổ chức triển khai từ ngày 27 tháng 2 đến 13 tháng 3 năm 2005, nhưng bị đa phần những nhà quan sát cho là có gian lận. Những cuộc biểu tình phản kháng sau đó đã dẫn tới một cuộc hòn đảo chính tự do ngày 24 tháng 3, sau sự kiện này Akayev đã chạy trốn khỏi quốc gia và được sửa chữa thay thế bởi tổng thống lâm thời Kurmanbek Bakiyev .Các chỉ huy cơ quan chính phủ lâm thời đang tăng trưởng một cơ cấu tổ chức chính phủ nước nhà mới cho quốc gia và thao tác để xử lý những yếu tố nổi cộm về hiến pháp. Ngày 10 tháng 7 năm 2005, tổng thống lâm thời Bakiyev thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống với thắng lợi vang dội, đạt 88.9 % số phiếu, và chính thức nhậm chức ngày 14 tháng 8. Tuy nhiên, sự ủng hộ bắt đầu của công chúng cho ban chỉ huy mới sau mấy tháng đã sụt giảm vì họ không hề xử lý những yếu tố tham nhũng đã từng là tai ương của quốc gia từ khi độc lập khỏi Liên bang Xô viết, cùng với những vụ ám sát những thành viên nghị viện. Những vụ tuần hành phần đông phản đối tổng thống Bakyiev đã diễn ra tại Bishkek trong tháng 4 và tháng 11 năm 2006, những chỉ huy phe trái chiều buộc tội tổng thống không hề thực thi những lời hứa khi tranh cử như cải cách hiến pháp và chuyển giao 1 số ít quyền lực tối cao cho nghị viện. [ 5 ]

Phân chia hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Kyrgyzstan được chia thành 7 tỉnh (số ít oblast (область), số nhiều oblasttar (областтар)) được quản lý bởi các thống đốc do chỉ định. Thủ đô, Bishkek, về mặt hành chính là một thành phố độc lập (shaar) với vị thế tương đương một tỉnh.

Bản đồ phân loại hành chính Kyrgyzstan .Các tỉnh, thành phố TP. hà Nội, như sau :

Mỗi tỉnh gồm một số quận (raion), được quản lý bởi các quan chức do chính phủ chỉ định (akim). Các cộng đồng nông nghiệp (ayıl ökmötü), gồm tới hai mươi khu định cư nhỏ, có thị trưởng riêng do họ tự bầu và các hội đồng địa phương.

Bản đồ KyrgyzstanKyrgyzstan là một nước nằm kín trong lục địa tại Trung Á, giáp biên giới với Kazakhstan, Trung Quốc, Tajikistan và Uzbekistan. Vùng núi non Tian Shan bao trùm 80 % quốc gia ( cho nên vì thế Kyrgyzstan đôi lúc cũng được gọi là ” Thụy Sĩ vùng Trung Á ” [ 6 ] [ 7 ]. ), phần diện tích quy hoạnh còn lại gồm những thung lũng và châu thổ. Hồ Issyk-Kul ở tây-bắc Tian Shan là hồ lớn nhất tại Kyrgyzstan và là hồ trên núi lớn thứ hai trên quốc tế sau Titicaca. Những đỉnh điểm nhất nằm trên rặng Kakshaal-Too, hình thành nên biên giới với Trung Quốc. Đỉnh Jengish Chokusu, độ cao 7.439 m ( 24.400 feet ), là điểm trên cao nhất và được những nhà địa chất ( dù không phải là những nhà leo núi ) coi là đỉnh nằm xa nhất phía bắc quốc tế. Mùa đông với những trận tuyết rơi dày mang tới những trận lụt vào mùa xuâ và thường gây thiệt hại lớn phía hạ nguồn. Những dòng nước chảy từ trên cao cũng là tiềm năng lớn cho thủy điện .Khí hậu độc lạ theo từng vùng. Thung lũng Fergana phía tây nam thuộc kiểu khí hậu cận nhiệt đới và rất nóng vào mùa hè, với nhiệt độ đạt tới 40 °C ( 104 °F. ) Các vùng đồi phía bắc thuộc khí hậu ôn hoà và Tian Shan từ kiểu khí hậu lục địa khô tới khí hậu cực, tùy thuộc độ cao. Tại những vùng lạnh nhất nhiệt độ ở mức dưới không trong khoảng chừng 40 ngày mùa đông, và thậm chí còn tại một số ít vùng sa mạc còn có tuyết rơi liên tục trong thời kỳ này .Kyrgyzstan có nguồn tài nguyên sắt kẽm kim loại khá lớn gồm vàng và sắt kẽm kim loại hiếm. Vì địa hình quốc gia này đa phần là đồi núi, chưa tới 8 % diện tích quy hoạnh hoàn toàn có thể canh tác, và tập trung chuyên sâu tại những vùng đất thấp phía bắc và những rìa Thung lũng Fergana .Bishkek ở phía bắc là Thành Phố Hà Nội và thành phố lớn nhất, với xê dịch 900.000 nghìn dân ( thời gian năm 2005 ). Thành phố đứng thứ hai là thị xã cổ Osh, nằm tại Thung lũng Fergana gần biên giới với Uzbekistan. Con sông chính là Naryn, chảy về phía tây xuyên qua Thung lũng Fergana vào Uzbekistan, nơi nó hợp lưu với dòng sông chính khác của Kyrgyzstan, sông Kara Darya, hình thành nên Syr Darya sau cuối chảy vào Biển Aral — dù một lượng lớn nước đã bị khai thác cho tưới tiêu tại những cánh đồng bông của Uzbekistan khiến con sông khô cạn trước khi nó tới được biển này. sông Chu cũng có một đoạn ngắn chảy qua Kyrgyzstan trước khi vào Kazakhstan .

Lãnh thổ tách rời[sửa|sửa mã nguồn]

Có một vùng đất tách khỏi mẫu quốc, đó là ngôi làng nhỏ Barak, Kyrgyzstan [ 8 ], ( dân số 627 người ) tại thung lũng Fergana. Làng này bị chủ quyền lãnh thổ Uzbek bao quanh và nằm giữa những thị xã Margilan và Fergana .

Có bốn vùng đất Uzbekistan nằm trong lãnh thổ Kyrgyzstan. Hai trong số đó là các thị trấn Sokh (diện tích 325 km²/125 dặm vuông với dân số 42.800 người năm 1993, dù một số ước tính cho rằng con số này có thể lên tới 70.000 người; 99% là người Tajik, số còn lại là người Uzbek), và Shakhrimardan (cũng được gọi là Shakirmardon hay Shah-i-Mardan, diện tích 90 km²/35 dặm vuông và dân số 5.100 năm 1993; 91% là người Uzbek, số còn lại là người Kyrgyz); hai vùng lãnh thổ nhỏ khác là Chuy-Kara (hay Kalacha, dài khoảng 3 km và rộng 1 km hay 2 dặm nhân 0.6 dặm) và Dzhangail (một chấm đất nhỏ chỉ có chiều ngang 2 hay 3 km). Chuy-Kara nằm trên sông Sokh, giữa biên giới Uzbek và khu lãnh thổ tách khỏi mẫu quốc Sokh.

Có hai vùng chủ quyền lãnh thổ của Tajikistan nằm gọn trong Kyrgyzstan : Vorukh ( diện tích quy hoạnh khoảng chừng 95 và 130 km² [ 37 – 50 dặm vuông ], dân số được ước đạt trong khoảng chừng 23.000 và 29.000, 95 % người Tajik và 5 % Kyrgyz, sống tại 17 ngôi làng ), nằm cách 45 kilômét ( 28 dặm ) phía nam Isfara trên bờ phải sông Karafshin, và một khu định cư nhỏ gần ga đường tàu Kyrgyz Kairagach .
Dù có sự trợ giúp của những nhà hỗ trợ vốn lớn phương Tây, gồm cả Quỹ tiền tệ quốc tế ( IMF ), Ngân hàng quốc tế và Ngân hàng tăng trưởng châu Á, Cộng hoà Kyrgyz vẫn phải đương đầu với những khó khăn vất vả về kinh tế tài chính từ sau độc lập. Ban đầu, đó là hậu quả của sự tan vỡ khối thương mại Xô viết dẫn tới mất thị trường, cản trở sự quy đổi sang nền kinh tế thị trường tự do của nước này. nhà nước đã giảm tiêu tốn, chấm hết đa phần những khoản trợ giá, và đưa ra vận dụng thuế giá trị ngày càng tăng. Nói chung, chính phủ nước nhà có vẻ như nhất quyết quy đổi sang một nền kinh tế thị trường. Thông qua giải pháp cải cách và không thay đổi, chính phủ nước nhà muốn thiết lập những nền tảng cho một sự tăng trưởng kinh tế tài chính vĩnh viễn và bền vững và kiên cố. Các giải pháp cải cách đã giúp Cộng hòa Kyrgyz gia nhập Tổ chức thương mại quốc tế ( WTO ) ngày 20 tháng 12 năm 1998 .Kinh tế Cộng hòa Kyrgyz đã bị tác động ảnh hưởng nặng nề sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết và sự biến mất của một thị trường to lớn. Năm 1990, khoảng chừng 98 % xuất khẩu Kyrgyz là tới những khu vực khác thuộc Liên bang Xô viết. Vì thế, tình hình nền kinh tế tài chính vương quốc đầu những năm 1990 ở đây tồi tệ hơn bất kể một nước cộng hòa nào khác thuộc Liên bang Xô viết cũ ngoại trừ những vương quốc bị ảnh hưởng tác động bởi những cuộc cuộc chiến tranh : Armenia, Azerbaijan, và Tajikistan, khi những xí nghiệp sản xuất, những hợp tác xã nông nghiệp sụp đổ cùng sự biến mất của những thị trường truyền thống cuội nguồn. Tuy tình hình kinh tế tài chính đã có cải tổ đáng kể trong vài năm qua, và đặc biệt quan trọng từ năm 1998, nhiều yếu tố vẫn sống sót như nhu yếu về những khoản thu thích ứng từ thuế và tạo lập được một mạng lưới phúc lợi xã hội thích hợp .Nông nghiệp là một nghành nghề dịch vụ quan trọng của nền kinh tế tài chính Cộng hòa Kyrgyz ; xem Nông nghiệp Kyrgyzstan. Tới đầu thập niên 1990, nghành nông nghiệp tư nhân chiếm khoảng chừng một phần ba tới 50% sản lượng thu hoạch. Năm 2002 nông nghiệp chiếm 35.6 % GDP và khoảng chừng một nửa lực lượng lao động. Lãnh thổ Cộng hoà Kyrgyz đa phần là đồi núi, thích hợp cho chăn nuôi, hoạt động giải trí nông nghiệp lớn nhất, với những mẫu sản phẩm chính là len, thịt, và những mẫu sản phẩm sữa. Cây trồng chủ chốt gồm lúa mì, củ cải đường, khoai tây, bông, thuốc lá, rau, và quả. Bởi giá nhập khẩu những loại sản phẩm hóa chất nông nghiệp và dầu mỏ tăng cao, đa phần những hoạt động giải trí nông nghiệp được triển khai bằng tay hay bằng sức ngựa, như hàng thế hệ trước. Chế biến loại sản phẩm nông nghiệp là một yếu tố then chốt của kinh tế tài chính công nghiệp, cũng như là một trong những nghành nghề dịch vụ lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế lớn nhất .Cộng hoà Kyrgyz chiếm hữu nhiều nguồn tài nguyên tài nguyên nhưng có trữ lượng dầu mỏ và khí tự nhiên thấp ; nước này phải nhập khẩu dầu mỏ và khí gas. Trong số những nguồn tài nguyên tài nguyên có than, vàng, uranium, antimony, và những sắt kẽm kim loại hiếm khác. Luyện kim là một ngành công nghiệp quan trọng, và chính phủ nước nhà kỳ vọng đây sẽ là nghành lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế mạnh. nhà nước đã khuyến khích sự tham gia của những nhà đầu tư quốc tế vào nghành nghề dịch vụ khai thác và chế biến vàng. Các nguồn tài nguyên nước đa dạng chủng loại của Cộng hòa Kyrgyz và địa hình đồi núi cho phép nước này sản xuất và xuất khẩu một lượng lớn nguồn năng lượng thủy điện .Ở mức độ địa phương, kinh tế tài chính đa phần là kinh doanh thương mại nhỏ. Một lượng lớn thanh toán giao dịch thương mại địa phương diễn ra tại những chợ và kiốt ở những làng. Hàng hóa tiêu dùng như khí đốt ( nguyên vật liệu ) thường được bán ven đường trong những thùng chứa. Một lượng đáng kể thương mại diễn ra ngoài tầm trấn áp của nhà nước. Tại những làng hẻo lánh thực trạng thiếu thốn sản phẩm & hàng hóa tiêu dùng cũng thường xảy ra. Vì thế phần đông những mái ấm gia đình đều có năng lực tự cung tự túc tự cấp về lương thực. Có sự độc lạ rất lớn giữa kinh tế tài chính thành thị và nông thôn .Các loại sản phẩm xuất khẩu chính là những loại sắt kẽm kim loại màu và tài nguyên, mẫu sản phẩm len cùng những mẫu sản phẩm nông nghiệp, nguồn năng lượng điện, và 1 số ít mẫu sản phẩm cơ khí. Nhập khẩu gồm dầu mỏ và khí gas, sắt kẽm kim loại màu, hóa chất, đa phần những loại máy móc, len và những loại sản phẩm giấy cùng một số ít loại thực phẩm và vật tư thiết kế xây dựng. Các đối tác chiến lược thương mại chính của nước này là Đức, Nga, và những nước láng giềng Trung Quốc, Kazakhstan và Uzbekistan .Tính đến năm năm nay, GDP của Kyrgyzstan đạt 5.794 USD, đứng thứ 148 quốc tế, đứng thứ 41 châu Á và đứng thứ 5 Trung Á .

The World Almanac 2005 báo cáo rằng dân số Kyrgyzstan hơi lớn hơn 5 triệu người, được ước tính khoảng 5.081.429. Trong số đó, 34.4% dưới 15 tuổi và 6.2% trên 65 tuổi. Đây là một quốc gia nông thôn; chỉ khoảng một phần ba (33.9%) dân số Kyrgyzstan sống tại các vùng đô thị. Mật độ dân số trung bình 29 người trên km² (69 người trên dặm vuông).

Các ngôi mộ truyền thống cuội nguồn

Dân tộc lớn nhất nước là Kyrgyz, một dân tộc Turk. Người Kyrgyz chiếm 69.5% dân số và trong lịch sử từng là những người chăn nuôi bán du mục, sống trong những chiếc lều tròn được gọi là yurt và nuôi cừu, ngựa và bò Tây Tạng. Truyền thống du mục này còn tiếp tục diễn ra theo mùa (xem Chuyển gia súc lên núi) khi các gia đình chăn nuôi quay trở về từ các đồng cỏ (hay jailoo) trên núi cao vào mùa hè. Việc bảo tồn di sản du mục này cũng như những tư tưởng tự do của nó vẫn có ảnh hưởng lớn tới không khí chính trị trong nước. Cái tên Kyrgyz, sử dụng cho cả người dân và quốc gia, được cho rằng có nghĩa “bốn mươi cô gái”, một sự ám chỉ tới Manas (sử thi) dân gian về việc thống nhất bốn mươi bộ tộc chống lại người Mông Cổ.

Các dân tộc bản địa khác gồm người Nga ( 9.0 % ) tập trung chuyên sâu ở phía Bắc và người Uzbek ( 14.5 % ) sống ở phía nam. Các hội đồng nhỏ nhưng cũng đáng chú ý quan tâm khác gồm Tatars ( 1.9 ), Uyghurs ( 1.1 % ), Kazakhs ( 0.7 % ) và Ukraina ( 0.5 % ). Cộng đồng Đức Volga từng khá đông đúc trước kia, đã bị Stalin trục xuất tới đây từ nhà cửa của họ tại nước Cộng hòa Đức Volga, đa phần họ đã quay trở về Đức, và chỉ còn sót lại vài nhóm nhỏ. Một số nhỏ dân số là người Triều Tiên Xô viết, có nghĩa hậu duệ của những dân cư Triều Tiên trước kia tại Vladivostok, Những người đã bị Stalin trục xuất tại Trung Á ( và vùng Kavkaz ) trong Chiến tranh quốc tế thứ hai .
Một chiếc Yurt mái ấm gia đình
Kyrgyzstan ( cùng với Kazakhstan ) là hai trong số năm nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở Trung Á còn giữ tiếng Nga là một ngôn từ chính thức. Nước này đã thêm tiếng Kyrgyz để trở thành vương quốc có hai ngôn từ chính thức vào tháng 9 năm 1991. Đây là một tín hiệu rõ ràng cho những người Nga sinh sống ở Kyrgyzstan rằng họ được nghênh đón trong nước cộng hòa mới, trong một nỗ lực nhằm mục đích tránh thực trạng chảy máu chất xám. Tiếng Kyrgyz là một thành viên thuộc nhóm ngôn từ Turk và được viết bằng ký tự Ả Rập cho đến tận thế kỷ XX. Ký tự Latinh đã được đưa ra và gật đầu năm 1928, và sau đó đã được sửa chữa thay thế bởi ký tự Kirin năm 1941 .Nói chung, tổng thể mọi người trong nước đều hiểu và nói tiếng Nga, ngoại trừ tại 1 số ít vùng xa xôi hẻo lánh. Tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ của đa phần dân cư Bishkek, và hầu hết những thanh toán giao dịch thương mại cũng như chính trị đều được triển khai bằng ngôn từ này. Cho tới gần đây, tiếng Kyrgyz vẫn là ngôn từ được sử dụng tại mái ấm gia đình, và hiếm khi được dùng trong những cuộc gặp gỡ hay những sự kiện khác. Tuy nhiên, hầu hết những cuộc họp nghị viện lúc bấy giờ được thực thi bằng tiếng Kyrgyz, với phiên dịch đồng thời cho những người không nói tiếng Kyrgyz .
Nhạc công
Một hành vi đã bị không cho nhưng vẫn thường diễn là truyền thống cuội nguồn bắt cóc cô dâu [ 11 ]. Hiện đang có tranh cãi về việc liệu hành vi bắt cóc cô dâu có thực sự là một truyền thống cuội nguồn hay không. Một số lý lẽ xung đột hoàn toàn có thể xuất phát từ việc những cuộc hôn nhân gia đình có sắp xếp là một hành vi truyền thống cuội nguồn, và một trong những cách thoát khỏi những cuộc hôn nhân gia đình có sắp xếp đó là tổ chức triển khai một cuộc ” bắt cóc “. [ 12 ]
DunganThánh đường Hồi giáo Karakol
Mặt trời tỏa 40 tia nắng vàng ở TT lá cờ bộc lộ 40 chiến binh của người anh hùng thần thoại cổ xưa Manas. Các đường bên trong mặt trời biểu lộ ngôi vua hay tunduk ( Kyrgyz түндүк ) của một yurt, một hình tượng được lặp lại trên nhiều khu công trình kiến trúc Kyrgyz. Phần màu đỏ trên lá cờ biểu lộ độc lập và sự cởi mở của Kyrgyzstan .

Các định chế giáo dục tại Kyrgyzstan gồm :
Các môn thể thao truyền thống cuội nguồn vương quốc phản ánh tầm quan trọng của hành vi cưỡi ngựa trong văn hoá Kyrgyz. Rất đại trà phổ thông, như tại toàn bộ những vương quốc Trung Á khác, là Kok Boru ( có nghĩa ” sói xanh ” ), một môn thể thao đồng đội giống như polo và rugby trên sống lưng ngựa, theo đó hai đội tìm cách mang xác một con dê không đầu vượt qua vạch gôn đội đối thủ cạnh tranh, hay theo kiểu thường được chơi thời nay, vào trong gôn đội đối thủ cạnh tranh, một chiếc bình lớn hay một vòng lưu lại trên mặt đất. Trong trận đấu những đấu thủ tìm cách giật xác dê từ tay đối thủ cạnh tranh .

Các môn thể thao phổ thông trên lưng ngựa khác gồm Tyiyn hay Tenghe Enish (nhặt một đồng xu trên mặt đất trong khi đang phi ngựa), Kyz Kuumai (đuổi một cô gái để thắng một cái hôn của cô ta, khi cô đang phi ngựa chạy và có thể đánh kẻ đuổi theo bằng chiếc roi da của mình), Oodarysh (vật trên lưng ngựa), những cuộc đua ngựa đường trường trên 15, 20 hay thậm chí 50 và 100 km, và các môn thể thao khác.

Vận tải Kyrgyzstan ở thực trạng kém tăng trưởng vì kiểu địa hình đồi núi của nước này. Các con đường phải chạy ngoằn nghèo theo những thung lũng, vượt qua những con đèo có độ cao tới 3.000 mét ( 9.000 feet ) hoặc hơn nữa, và thường bị lở đất hay lở tuyết. Đường sá vào mùa đông hoàn toàn có thể bị đóng hoặc không hề đi lại ở nhiều vùng xa xôi và có độ to lớn. Ngoài những yếu tố về đường đi bộ, những tuyến đường tàu được thiết kế xây dựng thời Xô viết hiện đã bị ngăn cách bởi nhiều biên giới quốc tế, yên cầu thời hạn hoàn thành xong những thủ tục thiết yếu để vượt qua khi chúng còn ở thực trạng hoạt động giải trí được. Cũng cần quan tâm rằng ngựa vẫn là phương tiện đi lại vận tải đường bộ được lựa chọn nhiều, đặc biệt quan trọng tại những vùng nông thôn và không có đường giao thông vận tải, bởi nó không phụ thuộc vào vào nguyên vật liệu nhập khẩu .
Cuối thời kỳ Xô viết có khoảng chừng 50 trường bay và đường sân bay tại Kyrgyzstan, nhiều trong số chúng được kiến thiết xây dựng đa phần ship hàng cho những mục tiêu quân sự chiến lược tại vùng biên giới giáp Trung Quốc này. Chỉ một vài trường bay hiện vẫn hoạt động giải trí .

• Sân bay Manas gần Bishkek là cảng hàng không quốc tế chính, với các đường bay tới Moskva, Tashkent, Dushanbe, Istanbul, Baku, và Luân Đôn.
• Sân bay Osh là cảng hàng không chính ở phía Nam, với các chuyến bay hàng ngày tới Bishkek.
• Sân bay Jalal-Abad được nối với Bishkek bởi hai chuyến bay mỗi tuần.
• Các cơ sở khác xây dựng thời Xô viết hoặc đã đóng cửa hoặc chỉ được sử dụng thỉnh thoảng hay dành riêng cho quân sự (ví dụ, căn cứ không quân Kant, hiện là căn cứ không quân của Nga gần Bishkek

Thung lũng Chui ở phía bắc và thung lũng Ferghana ở phía nam là những điểm kết thúc của mạng lưới hệ thống đường tàu Liên bang Xô viết ở Trung Á. Sau khi những vương quốc độc lập xuất hiện thời hậu Xô viết, những tuyến đường tàu được thiết kế xây dựng trước kia đã bị những biên giới hành chính cắt ngang, và do đó ảnh hưởng tác động nghiêm trọng tới hoạt động giải trí giao thông vận tải. Những đoạn đường tàu ngắn bên trong Kyrgyzstan, tổng số khoảng chừng 370 km ( khổ 1.520 mm ), có ít giá trị kinh tế tài chính vì thiếu sản phẩm & hàng hóa luân chuyển trên khoảng cách xa cũng như đi và tới những TT như Tashkent, Almaty và những thành phố của Nga .Hiện có những kế hoạch trong bước đầu để lan rộng ra những tuyến đường sắt từ Balykchy ở phía bắc và / hay từ Osh ở phía nam tới Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc, nhưng ngân sách cho việc này rất lớn .

Những tuyến đường sắt ra quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Đường cao tốc[sửa|sửa mã nguồn]

Một con đường tại OshVới sự tương hỗ của Ngân hàng tăng trưởng châu Á, một đường chính nối từ phía bắc tới tây nam từ Bishkek tới Osh gần đây đã hoàn thành xong. Công trình này giúp việc liên lạc giữa hai TT dân cư chính trong nước — Thung lũng Chui ở phía bắc và Thung lũng Fergana ở phía nam trở nên thuận tiện hơn rất nhiều. Một phần của con đường này vượt qua một con đèo cao 3.500 dẫn vào Thung lũng Talas ở phía tây-bắc. Nhiều kế hoạch đang được đưa ra nhằm mục đích thiết kế xây dựng một con đường chính từ Osh tới Cộng hòa Nhân dân Nước Trung Hoa .

Tổng cộng: 30.300 km (gồm 140 km đường cao tốc)

đường trải nhựa: 22.600 km (gồm cả một số đoạn trải sỏi)

không trải nhựa: 7.700 km (những con đường này làm bằng đất không lu và rất khó đi lại trong điều kiện thời tiết xấu) (1990)

Khí tự nhiên 200 km
Các tuyến đường thủy chỉ hoạt động giải trí trên Hồ Issyk Kul, và đã thu hẹp nhiều từ sau khi Liên bang Xô viết sụp đổ .
Balykchy ( Ysyk-Kol hay Rybach’ye ), trên Hồ Issyk Kul .

Các chủ đề khác[sửa|sửa mã nguồn]

• Historical Dictionary of Kyrgyzstan của Rafis Abazov
• Kyrgyzstan: Central Asia’s Island of Democracy? của John Anderson
• Kyrgyzstan: The Growth and Influence of Islam in the Nations of Asia and Central Asia của Daniel E. Harmon
• Lonely Planet Guide: Central Asia của Paul Clammer, Michael Kohn và Bradley Mayhew
• Odyssey Guide: Kyrgyz Republic của Ceri Fairclough, Rowan Stewart và Susie Weldon
• “Silk Road to Ruin: Is Central Asia the New Middle East?” của Ted Rall
• “Kyrgyzstan: Traditions of Nomads,” của V. Kadyrov, Rarity Ltd., Bishkek, 2005 ISBN 9967-424-42-7

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Chính phủ

Tổng quan

Tin tức

Liên kết khác

Source: https://trangdahieuqua.com
Category: Làm đẹp