Sẹo lồi: Nguyên nhân và điều trị – Bệnh viện Nhân Dân 115
Hình ảnh sẹo lồi ở một số ít vị trí trên khung hình
Sẹo lồi thường là do phân phối quá thừa của mô với tổn thương da trong quy trình hồi sinh vết thương. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể có sẹo lồi tiên phát ở những vị trí không có tiền sử chấn thương. Sẹo lồi thường ngứa và / hoặc đau, thường không tự giảm và lại có khuynh hướng tăng trưởng trở lại sau khi bị cắt đi .
I. Thế nào là sẹo lồi ?
– Sẹo thông thường là một vết sẹo có hình dạng và size tương ứng với hình dạng và kích cỡ của vết thương. Sẹo không bị lồi hoặc lõm hơn so với mặt phẳng da, không đỏ, không đau và có sắc tố tương đối giống với sắc tố của da lành vùng xung quanh sẹo .
– Sẹo phì đại là những vết sẹo nhô lên khỏi mặt phẳng da, màu đỏ hồng, có size và hình dạng tương ứng với vết thương. Tuy nhiên, so với sẹo phì đại thì tất cả chúng ta không cần điều trị cũng hoàn toàn có thể tự trở thành sẹo thông thường sau 6-12 tháng .
– Sẹo lồi khởi đầu trong vài tháng đầu sau khi bị thương, là một khối đỏ hồng, size đổi khác tùy thuộc tổn thương da lúc đầu. Sẹo có số lượng giới hạn rõ, mặt phẳng căng bóng thấy được các mạch máu giãn bên dưới, tỷ lệ hơi cứng như khối cao su đặc. Sau đó, trong vòng năm đầu sau tổn thương, khối này sẽ tăng trưởng quá mức nhưng lành tính, lan rộng và ra xa khỏi vị trí của vết thương bắt đầu, có hình dạng không đều, mặt phẳng nhẵn bóng, sậm màu và cứng hơn so với da lành vùng xung quanh sẹo. Tổn thương sẹo lồi thường có phần mặt phẳng tăng trưởng lan rộng hơn so với phần gốc .
Bản chất sẹo lồi là do sự tăng sinh quá mức, kể cả về số lượng lẫn trật tự, của các mô sợi trong lớp bì. Sẹo lồi thường không gây cảm xúc không dễ chịu gì ngoại trừ yếu tố nghệ thuật và thẩm mỹ. Tuy nhiên, một số ít sẹo lồi hoàn toàn có thể gây ngứa, hơi đau hoặc cảm xúc căng cứng .
II. Những vị trí nào thường bị sẹo lồi ?
– Thường gặp nhất là vùng trước xương ức .
– Kế đến là dái tai ( sau xỏ lỗ tai ), da mặt, cổ dưới, ngực trên, bụng, vai, sống lưng, cổ, tứ chi .
III. Nguyên nhân gây sẹo lồi ?
Sẹo lồi thường Open sau khi da bị tổn thương, hoàn toàn có thể do :
– Chấn thương, vết rách nát da do tai nạn thương tâm .
– Vết cắt do phẫu thuật các loại ( bướu cổ, tim, ruột thừa, mổ lấy thai, nghệ thuật và thẩm mỹ : căng da mặt, đặt túi ngực, cắt mỡ bụng … ) .
– Bỏng da .
– Một số bệnh da như mụn trứng cá, nhiễm trùng da, …
Tuy nhiên, tổn thương da chỉ hoàn toàn có thể trở thành sẹo lồi khi có những yếu tố rủi ro tiềm ẩn sau :
– Người có cơ địa sẹo lồi, tức là ở những người đã có sẹo lồi trước đó .
– Vết thương căng quá hoặc chùng quá .
– Tồn tại vật lạ trong da .
Ở người da màu, tỷ suất có cơ địa sẹo lồi rất cao, chiếm 15-20 %, hơn 15 lần so với người da trắng. Với người có cơ địa sẹo lồi thì bất kể vết rách nát gây tổn thương ngoài da nào, kể cả vết kim chích, cũng hoàn toàn có thể tạo ra sẹo lồi ngay tại vị trí đó .
IV. Các giải pháp điều trị sẹo lồi
Sẹo lồi hoàn toàn có thể được điều trị bằng nhiều giải pháp với mức độ thành công xuất sắc khác nhau. Điều trị sẹo lồi đa phần là để xử lý yếu tố thẩm mỹ và nghệ thuật và không có một liệu pháp duy nhất nào luôn luôn thành công xuất sắc. Nhiều báo cáo giải trình điều trị thành công xuất sắc sẹo lồi trong y văn là không đúng thực sự. Trị liệu hoàn toàn có thể giúp cho sẹo lồi trở nên nhỏ hơn, mềm và phẳng dần chứ không hề làm mất đi sẹo, tức là không hề giúp cho vùng da sẹo trở lại thông thường như da lành xung quanh .
– Dự phòng là nguyên tắc tiên phong trong điều trị sẹo lồi :
+ Không nên triển khai những thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật không thiết yếu ở những người có cơ địa sẹo lồi .
+ Nên tránh những thủ pháp tối đa ở giữa ngực ; những vùng tổn thương da hậu phẫu phải được điều trị bằng những kháng sinh thích hợp để tránh nhiễm trùng .
+ Tất cả những vết thương do phẫu thuật phải được đóng lại với độ căng thông thường nếu hoàn toàn có thể, không nên cắt ngang khoảng cách giữa các khớp và nên cắt da theo hình elipse nằm ngang theo cùng hướng với đường căng của da .
– Nội khoa : Corticosteroids, Interferon, 5 – fluorouracil, Imiquimod .
– Ngoại khoa : cắt bỏ và phẫu thuật lạnh .
– Xạ trị và các giải pháp vật lý khác .
1. Điều trị nội khoa
a. Tiêm Steroid
Corticosteroid có tính năng ức chế alpha 2 – macroglobulin, một chất có công dụng ức chế collagenase. Một khi quy trình này bị ngăn ngừa, lượng collagenase sẽ tăng và do đó sẽ làm thoái hóa collagen .
– Áp dụng cho những sẹo lồi nhỏ, thường dùng nhất là tiêm Triamcinolone acetonide ( 10-40 mg / ml ). Vùng da được tiêm thuốc hoàn toàn có thể bị mất sắc tố và thực trạng này lê dài 6 – 12 tháng ; hoàn toàn có thể gặp chứng teo và giãn mao mạch xung quanh chỗ tiêm. Phải thực thi đúng kỹ thuật, đâm kim và bơm Triamcinolone vào đến tận lớp nhú bì, nơi tạo ra chất collagenase. Không nên tiêm Steroid vào mô dưới da vì hoàn toàn có thể làm teo lớp mỡ bên dưới .
– Có thể tiêm lặp lại vài lần cách nhau mỗi 1-2 tháng tùy theo diễn tiến của sẹo lồi và các tính năng phụ hoàn toàn có thể xảy ra cho bệnh nhân hay không .
– Phương pháp này hoàn toàn có thể được phối hợp với các giải pháp khác như áp Nitrogen lỏng hoặc dán Silicon gel để tăng thêm hiệu suất cao .
b. Điều trị bằng Interferon
Interferon-alpha và gamma ức chế tổng hợp collagen bằng cách khử Ribonucleic acid thông tin nội bào. Sẹo lồi được phẫu thuật cắt bỏ và tiêm Interferon sau đó để ngừa tái phát. Liều lượng tiêm là 1 triệu đơn vị chức năng vào mỗi centimét chiều dài da xung quanh vị trí sẹo ngay sau khi phẫu thuật, và tiêm nhắc lại 1 đến 2 tuần sau đó. Đối với những bệnh nhân phải cắt bỏ nhiều sẹo lồi hoặc những sẹo lồi lớn, việc điều trị bằng Interferon sẽ rất tốn kém và bệnh nhân phải được tiền mê bằng Acetaminophen để điều trị những triệu chứng giống bệnh cúm do Interferon gây ra .
c. Điều trị bằng 5 – flurouracil
Liệu pháp tiêm chất 5 – flurouracil ( 5 – FU ) vào sẹo đã được dùng một cách thành công xuất sắc trong điều trị những sẹo lồi cô lập, nhỏ. Trung bình sau 5-10 lần tiêm mới đạt hiệu suất cao. Nếu tiêm hỗn hợp 0,1 ml Triamcinolone acetonide 10 mg / ml và 0,9 ml 5 – FU ( 50 mg / ml ) hiệu quả sẽ tốt hơn .
d. Điều trị bằng Imiquimod :
Imiquimod 5 % dạng kem gây sản xuất tại chỗ Interferon tại nơi bôi thuốc. Nên khởi đầu bôi Imiquimod ngay sau khi cắt bỏ sẹo lồi và bôi hằng ngày liên tục trong 8 tuần. Hơn 50 % bệnh nhân bị tăng sắc tố tại chỗ điều trị .
e. Các phuơng pháp điều trị trị nội khoa khác :
– Băng keo Flurandrenolide ( Cordran ) được dán trên sẹo lồi trong 12-20 giờ một ngày thường làm cho sẹo lồi mềm dần và phẳng lại. Cordran còn có tính năng làm vết sẹo hết ngứa. Dùng lâu dài hơn hoàn toàn có thể gây teo da .
– Bleomycin ( 1 mg / ml ; 0,1 – 1 ml ) được tiêm trực tiếp vào sẹo để điều trị những sẹo lồi nhỏ. Thuốc hoàn toàn có thể làm thoái triển trọn vẹn vài sang thương .
– Thuốc
mỡ hoặc gel Clobetasol, bôi hai ngày một lần, có thể làm mềm và/hoặc làm phẳng
sẹo lồi, giúp bệnh nhân hết ngứa, hết cảm giác đau hay khó chịu do
sẹo lồi. Dùng lâu dài thuốc sẽ gây mất sắc tố, teo da và giãn mạch.
– Tacrolimus là một thành viên mới trong các trang bị điều trị sẹo lồi. Một nghiên cứu và điều tra phát hiện có sự tăng gen ung thư gli-l ( glioma-associated oncogene homolog 1 ) trong các sẹo lồi nhưng trong các mô sẹo thông thường thì không có hiện tượng kỳ lạ này. Vì Tacrolimus hoàn toàn có thể ngăn ngừa gen gli-1 nên được ứng dụng điều trị sẹo lồi. Cần có những điều tra và nghiên cứu lâu bền hơn và lớn hơn để xác lập hiệu suất cao của liệu pháp này .
– Methotrexate tích hợp với cắt bỏ sẹo phòng tránh được sự tái phát. Cho người bệnh uống 15-20 mg Methotrexate mỗi lần, 4 ngày mở màn từ tuần trước phẫu thuật và liên tục trong 3-4 tháng sau khi vết cắt lành .
– Pentoxifylline ( Trental ) 400 mg 3 lần / ngày cũng khá thành công xuất sắc trong dự trữ tái phát sẹo lồi đã cắt. Cơ chế tác động của thuốc chưa được hiểu khá đầy đủ, nhưng hoàn toàn có thể do tuần hoàn tăng, quét sạch những yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi .
– Colchicine đã được dùng để điều trị và dự trữ tái phát sẹo lồi bằng cách ức chế tổng hợp collagen, phá vỡ các vi ống và kích thích collagenase .
– Vì kẽm bôi ngoài da ức chế Lysyl oxidase và kích thích collagenase, nên được dùng để điều trị sẹo lồi, nhưng thành công xuất sắc còn hạn chế .
– Tretinoin bôi 2 lần / ngày làm giảm ngứa và những triệu chứng khác của sẹo lồi, hoàn toàn có thể làm thoái triển sẹo lồi một phần nào .
– Một số thuốc khác đã được thử nghiệm nhưng thành công xuất sắc còn hạn chế hoặc tỷ suất rủi ro tiềm ẩn / quyền lợi còn đáng ngờ là Verapamil, Cyclosporine, D-penicillamine, Relaxin tiêm vào sẹo lồi .
2. Điều Trị ngoại khoa
Được chỉ định khi sẹo lồi không phân phối với các giải pháp điều trị khác hoặc sang thương quá lớn. Các bác sĩ sẽ cắt bỏ sẹo và khâu kín, ghép da với mảnh da ghép toàn phần hay ghép da mỏng mảnh để giảm lực căng trên hàng loạt da được khâu. Trước khi cắt bỏ sẹo lồi, bác sĩ sẽ quan tâm đến những rủi ro tiềm ẩn chính đi kèm với sự tái phát của sẹo lồi như :
– Tiền sử mái ấm gia đình về sẹo lồi ;
– Chỗ phẫu thuật bị nhiễm trùng ;
– Vị trí phẫu thuật trên khung hình ( nhất là giữa ngực và vai ) ;
– Loại chấn thương gây ra sẹo ( bỏng do nhiệt hoặc hóa chất ) ;
– Căng da trong thời kỳ hậu phẫu ;
– Da sậm màu nhóm 4-6 theo phân loại Fitzpatrick .
Tỷ lệ tái phát cho thủ pháp cắt bỏ sẹo lồi đơn thuần không kèm những giải pháp phụ trợ hậu phẫu giao động từ 50 – 80 % .
a. Phẫu thuật :
– Một trong những qui trình dễ nhất và thường được vận dụng nhất để khử bỏ sẹo lồi là cắt bỏ rồi tiêm Corticosteroid. Hầu hết những sẹo lồi đã cắt đều cần phải điều trị phụ trợ thêm như : Corticosteroid tiêm trong vết thương, băng ép, Silicon gel, kem Imiquimod hoặc tiêm Interferon. Vết khâu phải để yên trong 10-14 ngày vì hỗn hợp Lidocaine / Steroid để gây tê hoàn toàn có thể làm chậm lành vết thương .
– Trong những trường hợp vết sẹo đã cắt không hề khép lại được, bác sĩ hoàn toàn có thể chèn vào bên dưới sẹo lồi chất bành trướng mô. Sự bành trướng mô từ từ được cho phép hoàn toàn có thể cắt và đóng sẹo lại, và không làm căng da .
– Đối với những bệnh nhân bị sẹo lớn hoặc nhiều, không hề vận dụng thủ pháp cắt bỏ thì việc bào mòn sẹo cho ngang bằng với da thông thường xung quanh rồi bôi Imiquimod lê dài trong tám tuần đôi lúc cũng thành công xuất sắc nhưng thường bị tăng sắc tố làm cho vết sẹo có màu không hợp với màu da xung quanh .
b. Phẫu thuật lạnh
– Thủ thuật làm ướp lạnh sẹo lồi bằng Nitrogen lỏng ( nhiệt độ – 196 oC ) hủy hoại tế bào và các mao mạch. Sự thiếu oxy sẽ làm mô sẹo bị họai tử, bị tróc ra và xẹp xuống. Áp hoặc phun Nitrogen lỏng trực tiếp lên sẹo, mỗi lần cách nhau 2-3 tuần. Hơn 50% trường hợp sẹo lồi sẽ phẳng ra sau 8-10 lần điều trị .
– Phương pháp này đạt hiệu suất cao 50-70 %. Nếu phối hợp với chích steroid trong khi phẫu thuật lạnh thì tỉ lệ bệnh nhân có phân phối với điều trị là 84 %. Nhiều bệnh nhân không trở lại tái khám sau phẫu thuật do đau sau mổ và vết thương chậm lành. Hiện tượng mất sắc tố thường lê dài nhiều năm .
3. Xạ Trị
– Tia phóng xạ được dùng như một đơn liệu pháp hoặc phối hợp với phẫu thuật để dự trữ tái phát sẹo lồi sau khi cắt bỏ. Chiếu xạ sẽ hiệu suất cao hơn nếu được vận dụng sau hai tuần đầu sau khi cắt bỏ sẹo ( là thời hạn mà các nguyên bào sợi đang tăng trưởng ). Liều chiếu xạ thường dùng là 300 rads ( 5G y ) bốn lần / ngày * bốn đến năm ngày hoặc 500 rads ( 5G y ) bốn lần / ngày * ba ngày mở màn từ ngày phẫu thuật .
– Xạ trị từng đợt ngắn liều cao tích hợp với cắt bỏ sẹo có vẻ như đem lại sự bảo đảm an toàn và hiệu suất cao trong điều trị sẹo lồi và dự trữ tái phát. Tỷ lệ thành công xuất sắc của chiêu thức này khoảng chừng 88 %. Những tính năng phụ là tăng sắc tố, có năng lực gây ung thư .
4. Những liệu pháp vật lý khác
a. Băng ép
Băng ép Gradient ( Jobst ) là một phương tiện đi lại tương hỗ điều trị sẹo lồi sau mổ hay sau phỏng để phòng tránh tái phát. Phương pháp này còn được dùng để điều trị sẹo lồi sau khi bôi một loại Steroid mạnh hoặc dùng băng keo Flurandrenolide. Một số giải pháp băng ép thường được dùng trong điều trị sẹo lồi là băng Ace, băng thun, băng nén ( Coban ), băng dán tai, băng có ống tương hỗ .
b. Cột thắt
Cột thắt sẹo hoàn toàn có thể được dùng cho những sẹo lồi có cuống ở những vị trí không hề cắt được hoặc bệnh nhân không cho cắt. Một loại chỉ khâu không tan 4-0 được cột chặt quanh đáy sẹo và được thay chỉ mỗi tuần. Những cọng chỉ này ngày càng ăn sâu vào gốc sẹo, làm cho gốc sẹo bị rơi ra. Một số trường hợp cần dùng thêm thuốc giảm đau ( Acetominophen ) vài ngày sau khi thắt .
c. Laser
– Việc sử dụng Laser để điều trị sẹo lồi có hiệu quả không đồng điệu. Laser Argon được dùng tiên phong để điều trị sẹo lồi. Phương pháp này có vẻ như thành công xuất sắc so với những sẹo lồi mới, đang sinh mạch. Tuy nhiên, những nghiên cứu và điều tra mới gần đây không chứng tỏ bất kể sự cải tổ nào của sẹo lồi khi được điều trị bằng Laser Argon ngoại trừ sự giảm ngứa và giảm các triệu chứng khác trong vài tháng .
– Laser CO2, khi được dùng như đơn liệu pháp, có tỉ lệ tái phát 40-90 %. Ngay cả khi được tích hợp với Corticosteroids sau mổ, giải pháp này vẫn còn có tỉ lệ tái phát khá cao. Công dụng đa phần của Laser CO2 là làm dẹp sẹo lồi lớn để chúng hoàn toàn có thể được điều trị bằng những giải pháp khác .
– Laser Neodymium ; Nd : YAG “ Neodimium Doped Yttrium Aluminum Garnet ” 1064 nm, Laser Affirm công nghệ tiên tiến CAP “ Combined Apex Pulse ” có vẻ như có ảnh hưởng tác động đến chuyển hóa collagen .
– Laser nhuộm màu tia dạng xung PDL ( Pulsed Dye Laser ) bước sóng 585 – 595 nm cũng đã được dùng để điều trị sẹo lồi với một số ít thành công xuất sắc trong bước đầu. Tia Laser hủy mạch máu nuôi dưỡng sẹo, gây thiếu máu cục bộ vùng sẹo, làm mềm, ngưng tăng trưởng và giảm dần kích cỡ, độ dày của sẹo .
Tuy nhiên, sau một thời hạn vận dụng đã cho thấy giải pháp này gây tốn kém nhiều nhưng hiệu suất cao chưa cao, không ngăn được sẹo lồi tiến triển và sự tái phát, cần được điều tra và nghiên cứu thêm. Phối hợp tiêm Triamcinolone trong tổn thương với Laser PDL hoàn toàn có thể làm tăng hiệu suất cao điều trị sẹo lồi .
d. Thuốc dán gel Silicon
Thuốc dán gel Silicon là một miếng thuốc dán mềm, dạng gel dùng để điều trị sẹo lồi. Sẹo lồi càng mới, bệnh nhân càng trẻ, sự phân phối càng tốt. Trẻ em thích chiêu thức này vì miếng dán dạng gel không gây đau. Cần phải điều trị trong 6-12 tháng để đạt tác dụng tốt nhất, nhưng sau vài tháng điều trị hầu hết các bệnh nhân đều không tuân thủ vì thời hạn lê dài, vì sự phiền phức của việc cắt và đặt miếng gel Silicon lên sẹo. Để dự trữ sự chảy nhão và nhiễm trùng thứ phát chỗ da được dán, chỉ nên đắp 22-23 giờ một ngày, rồi tháo ra, lau sạch vết sẹo mỗi ngày và bảo vệ thông khí tốt .
Dùng băng Polyurethane ( Curad ) 20-22 giờ một ngày làm mềm sẹo lồi và làm thoái triển sẹo sau 8 tuần điều trị. Tác dụng điều trị tốt hơn nếu Polyurethane được dùng với lực nén .
5. Những liệu pháp tiềm năng mới
– Tia UVA bước sóng dài – black light ( 340 – 400 nm ; UVAl ) hoàn toàn có thể giúp dự trữ tái phát sẹo lồi do có năng lực làm giảm các tế bào bón ( mast cell ) .
– Quercetin, một flavonoid, có tính năng ức chế sự tăng trưởng và co thắt các nguyên bào sợi quá thừa trong sẹo .
– Prostaglandin E2 ( Dinoprostone ) phục sinh sự thay thế sửa chữa vết thương thông thường .
– Chất tẩy màu mạnh ( vì sẹo lồi không có ở bệnh nhân bạch tạng và thoái triển khi da trên sẹo lồi trở nên trắng ra ) .
– Chất ức chế tế bào bón ( mast cell ) mạnh : những tế bào bón không những tăng trong sẹo lồi mà còn có quan hệ gần với các nguyên bào sợi ở ngoài bìa vững chắc và bị viêm của sẹo lồi. Vùng thoái triển của sẹo lồi không có tương quan đến nguyên bào sợi – tế bào bón .
– Liệu pháp gene .
V. Kết luận
Sẹo lồi, một bệnh ngoài da lành tính về mặt nội khoa, là những tổn thương thứ phát từ một phân phối mô link quá thừa ở những người có khuynh hướng tạo sẹo lồi. Điều trị sẹo lồi hầu hết là để xử lý yếu tố thẩm mỹ và nghệ thuật nhưng việc này cũng đặt ra một thử thách lớn cho các bác sĩ vì tỉ lệ tái phát cao và thường không phân phối trọn vẹn với điều trị. Mặc dù tiêu chuẩn vàng lúc bấy giờ là cắt bỏ sẹo rồi tiêm Steroid hoặc dùng những liệu pháp phụ trợ khác nhưng, rất nhiều những lựa chọn điều trị đã chứng tỏ cho thấy rằng không có một liệu pháp duy nhất nào đạt hiệu suất cao 100 %. Vì vậy y học còn cần phải điều tra và nghiên cứu nhiều hơn về việc điều trị sẹo lồi .
BS CKI Phan Tấn Phong
Khoa Điều trị theo nhu yếu – Y học thể thao, Bệnh viện Nhân dân 115
Source: https://trangdahieuqua.com
Category: Làm trắng da
