Kháng sinh – Wikipedia tiếng Việt

Staphylococcus aureus với kháng sinh bằng S. aureus, tạo ra vùng ức chế.Thử nghiệm độ nhạy cảm củavới kháng sinh bằng chiêu thức khuếch tán đĩa Kirby-Bauer – kháng sinh khuếch tán từ đĩa chứa kháng sinh và ức chế sự sinh trưởng của, tạo ra vùng ức chế .

Kháng sinh là một loại chất kháng khuẩn hoạt động chống lại vi khuẩn và là loại chất kháng khuẩn quan trọng nhất dùng trong đối phó nhiễm khuẩn. Các thuốc kháng sinh được sử dụng rộng rãi trong điều trị và phòng ngừa nhiễm khuẩn.[1][2] Chúng có thể tiêu diệt hoặc cản trở vi khuẩn sinh trưởng. Một số lượng kháng sinh hữu hạn còn có khả năng chống nguyên sinh vật.[3][4] Kháng sinh không có tác dụng chống lại virus gây các bệnh ví dụ như cảm lạnh hay cúm,[5] thuốc ức chế virus được gọi là thuốc chống virus hoặc kháng virus chứ không phải kháng sinh.

Đôi khi, thuật ngữ kháng sinh được sử dụng rộng rãi để nói đến mọi chất dùng để chống vi sinh vật, nhưng trong cách dùng y tế thông thường, kháng sinh (như penicillin) là loại được sản xuất tự nhiên (bởi một vi sinh vật chống vi sinh vật khác), trong khi kháng khuẩn không phải kháng sinh (như sulfonamide và antiseptic) là chất được tổng hợp hoàn toàn. Tuy nhiên, cả hai loại đều có chung mục tiêu là giết hoặc ngăn chặn vi sinh vật sinh trưởng và cả hai đều nằm trong hóa trị liệu kháng khuẩn. Các chất kháng khuẩn bao gồm thuốc sát khuẩn, xà phòng kháng khuẩn, chất tẩy hóa học; trong khi kháng sinh là loại kháng khuẩn quan trọng dùng chuyên biệt hơn trong y khoa[6] và đôi khi trong thức ăn chăn nuôi.

Con người đã sử dụng kháng sinh từ thời cổ đại. Nhiều nền văn minh đã vận dụng bánh mì mốc, hiệu ứng có lợi của nó được nhắc đến nhiều từ Ai Cập, Trung Quốc, Serbia, Hy Lạp, La Mã cổ đại. John Parkinson ( 1567 – 1650 ) là người tiên phong ghi chép trực tiếp việc sử dụng mốc để trị nhiễm trùng. Kháng sinh đã cách mạng hóa y học trong thế kỷ 20. Alexander Fleming ( 1881 – 1955 ) tò mò ra penicillin ngày này vào năm 1928 và nó đã chứng tỏ quyền lợi lớn lao với việc được sử dụng thoáng đãng trong thời chiến. Tuy nhiên, tính hiệu suất cao và dễ tiếp cận của kháng sinh cũng dẫn đến hành vi lạm dụng [ 7 ] và 1 số ít vi trùng đã tiến hóa kháng kháng sinh. [ 1 ] [ 8 ] [ 9 ] [ 10 ] Do đó, Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá và nhận định kháng kháng sinh là ” mối rình rập đe dọa nghiêm trọng không chỉ là Dự kiến cho tương lai mà nó đang xảy ra ngay lúc này, ở mọi nơi trên quốc tế và có tiềm năng tác động ảnh hưởng đến bất kể ai, ở bất kể độ tuổi nào, bất kể vương quốc nào “. [ 11 ]

Sử dụng trong y tế[sửa|sửa mã nguồn]

Kháng sinh được sử dụng để điều trị hoặc phòng ngừa nhiễm trùng [ 12 ] và nhiều lúc là nhiễm nguyên sinh vật ( metronidazole hiệu suất cao trong đối phó một số lượng bệnh ký sinh ). Khi một dạng truyền nhiễm bị hoài nghi là nguyên do gây ra bệnh tật nhưng mầm bệnh chưa được xác định thì người ta sẽ vận dụng liệu pháp kinh nghiệm tay nghề. [ 13 ] Cụ thể là cấp phép kháng sinh phổ rộng dựa vào tín hiệu và triệu chứng biểu lộ trong lúc chờ hiệu quả xét nghiệm mà hoàn toàn có thể mất vài ngày. [ 12 ] [ 13 ]Khi vi sinh vật gây bệnh đã được biết hay xác định, những bác sĩ sẽ khởi động liệu pháp dứt điểm mà thường bao hàm việc sử dụng kháng sinh phổ hẹp. Việc lựa chọn kháng sinh sẽ còn dựa vào ngân sách. Nhận biết vi sinh vật gây bệnh là vô cùng quan trọng vì điều này hoàn toàn có thể làm giảm ngân sách và tính độc của trị liệu kháng sinh, đồng thời còn làm giảm Tỷ Lệ Open sự đề kháng của vi trùng. [ 13 ] Kháng sinh hoàn toàn có thể được dùng trong trường hợp viêm ruột thừa cấp tính không phức tạp để tránh phải phẫu thuật. [ 14 ]Kháng sinh hoàn toàn có thể được dùng như một giải pháp phòng ngừa và điều này thường hạn chế ở nhóm người rủi ro tiềm ẩn như người có hệ miễn dịch suy yếu ( đặc biệt quan trọng ở những ca HIV để ngăn ngừa viêm phổi ), người dùng thuốc ức chế miễn dịch, bệnh nhân ung thư, và người nhận phẫu thuật. [ 12 ] Sử dụng kháng sinh trong những thủ tục phẫu thuật là để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng từ vết mổ. Kháng sinh đóng một vai trò quan trọng trong dự trữ kháng sinh nha khoa khi chúng hoàn toàn có thể ngăn ngừa vãng khuẩn huyết và viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn kéo theo. Người ta còn dùng kháng sinh để phòng nhiễm trùng ở những ca giảm bạch cầu trung tính nhất là liên hệ ung thư. [ 15 ] [ 16 ]
Có nhiều con đường khác nhau để phân phối kháng sinh cho khung hình, trong đó phổ cập nhất là đường miệng ( thuốc uống ). Đối với những trường hợp nặng hơn, đặc biệt quan trọng là nhiễm trùng body toàn thân ăn sâu, kháng sinh hoàn toàn có thể được cấp qua đường tĩnh mạch hoặc tiêm. [ 1 ] [ 13 ] Ở những khu vực nhiễm trùng thuận tiện tiếp cận, kháng sinh hoàn toàn có thể được cấp tại chỗ dưới dạng thuốc nhỏ mắt vào kết mạc để trị viêm kết mạc hoặc thuốc nhỏ tai cho nhiễm trùng tai và những trường hợp viêm tai ngoài cấp tính. Sử dụng tại chỗ cũng là lựa chọn điều trị cho 1 số ít thực trạng da như mụn trứng cá và viêm mô tế bào. [ 17 ] Ưu điểm của cấp kháng sinh tại chỗ là lượng kháng sinh cao và duy trì tại điểm nhiễm trùng, giảm rủi ro tiềm ẩn độc tính và khung hình hấp thu, tổng lượng kháng sinh cần dùng ít hơn qua đó làm giảm rủi ro tiềm ẩn dùng sai cách. [ 18 ] Sử dụng kháng sinh tại chỗ trên những kiểu vết thương phẫu thuật nhất định giúp làm giảm rủi ro đáng tiếc nhiễm trùng tại vị trí phẫu thuật. [ 19 ] Tuy nhiên, có một số ít nguyên do tổng quan dẫn đến quan ngại về cấp phép kháng sinh tại chỗ : hấp thu kháng sinh body toàn thân phần nào hoàn toàn có thể xảy ra, định lượng kháng sinh vận dụng khó mà đúng mực, và năng lực Open phản ứng quá mẫn cục bộ hay viêm da tiếp xúc. [ 18 ] Kháng sinh được khuyến nghị phân phối càng sớm càng tốt, đặc biệt quan trọng trong nhiễm trùng rình rập đe dọa tính mạng con người. Nhiều khoa cấp cứu tích trữ kháng sinh vì mục tiêu này. [ 20 ]

Sự thông dụng[sửa|sửa mã nguồn]

Hành vi tiêu thụ kháng sinh khác nhau nhiều giữa những nước. Theo báo cáo giải trình của WHO công bố năm 2018 sử dụng tài liệu năm năm ngoái từ 65 nước, Mông Cổ có lượng tiêu thụ cao nhất với tỷ suất 64,4 liều một ngày trên mỗi 1.000 dân cư, trong khi thấp nhất là Burundi với 4,4 liều. Amoxicillin và amoxicillin / clavulanic acid là những loại được dùng nhiều nhất. [ 21 ]

Tác dụng phụ[sửa|sửa mã nguồn]

Người ta luôn kiểm tra mọi tác động ảnh hưởng xấu đi của kháng sinh trước khi phê duyệt cho sử dụng lâm sàng, khi đó kháng sinh thường được nhìn nhận là bảo đảm an toàn và dung nạp tốt. Tuy nhiên, một số ít kháng sinh liên hệ với khoanh vùng phạm vi rộng những công dụng phụ bất lợi từ nhẹ cho đến rất nặng tùy vào loại kháng sinh sử dụng, vi trùng tiềm năng, và bản thân người bệnh. [ 22 ] [ 23 ] Tác dụng phụ hoàn toàn có thể phản ánh dược tính hoặc độc tính của kháng sinh hoặc tương quan đến phản ứng quá mẫn hay dị ứng. [ 4 ] Tác dụng bất lợi có khoanh vùng phạm vi từ sốt và buồn nôn đến những thực trạng nghiêm trọng hơn như viêm da ánh sáng và phản vệ. [ 24 ] tin tức bảo đảm an toàn của những thuốc mới thường không khá đầy đủ bằng những thuốc đã được sử dụng từ lâu. [ 22 ]

Tác dụng phụ thường gặp là tiêu chảy bắt nguồn từ sự xáo trộn thành phần loài trong hệ vi sinh đường ruột, điều dẫn đến hệ quả ví dụ là vi khuẩn gây bệnh như Clostridioides difficile sinh sôi quá mức.[25] Tiếp nạp lợi khuẩn trong thời gian trị liệu kháng sinh có thể giúp ngăn ngừa tiêu chảy liên quan đến kháng sinh.[26] Kháng sinh còn có thể tác động đến hệ vi sinh âm đạo và khiến những loài men của chi Candida sinh sôi thừa thãi ở vùng âm hộ-âm đạo.[27] Tác dụng phụ bổ sung có thể đến từ sự tương tác với thuốc khác, như khả năng tổn thương gân do sử dụng quinolone kết hợp corticosteroid toàn thân.[28]

Một số loại kháng sinh còn hoàn toàn có thể làm hại ty thể, một bào quan có nguồn gốc vi trùng thấy ở sinh vật nhân chuẩn, gồm có con người. Tổn thương ty thể gây kích ứng oxy hóa trong tế bào và được yêu cầu là chính sách sinh ra công dụng phụ từ fluoroquinolone. [ 29 ] Chúng còn được biết ảnh hưởng tác động đến lục lạp. [ 30 ]

Liên hệ với béo phì[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếp xúc với kháng sinh sớm trong cuộc sống có tương quan đến khối lượng khung hình ngày càng tăng ở người và chuột. [ 31 ] Đầu đời là quy trình tiến độ quan trọng cho sự thiết lập hệ vi sinh đường ruột và sự tăng trưởng trao đổi chất. [ 32 ] Chuột được vận dụng trị liệu kháng sinh liều thấp với penicillin, vancomycin, hoặc chlortetracycline có biến hóa trong năng lượng trao đổi chất cùng thành phần hệ vi sinh ruột. [ 33 ] Một nghiên cứu và điều tra báo cáo giải trình rằng chuột nhận penicillin liều thấp ( 1 μg / g khối lượng khung hình ) gần lúc sinh và suốt quy trình cai sữa thì khối lượng khung hình và khối lượng mỡ ngày càng tăng, lớn nhanh hơn, và ngày càng tăng bộc lộ gen tương quan đến sự tạo mỡ so với chuột đối chứng. [ 34 ] Ngoài ra, penicillin phối hợp với chính sách ăn nhiều chất béo còn làm tăng hàm lượng insulin lúc đói ở chuột. [ 34 ] Tuy nhiên, chưa rõ kháng sinh có gây béo phì ở người hay không. Các điều tra và nghiên cứu đã tìm ra mối đối sánh tương quan giữa tiếp xúc kháng sinh sớm ( dưới 6 tháng ) và khối lượng khung hình ngày càng tăng ( tại 10 và 20 tháng ). [ 35 ] Một điều tra và nghiên cứu khác phát hiện loại kháng sinh tiếp xúc cũng quan trọng với rủi ro đáng tiếc thừa cân cao nhất là những người tiếp nạp macrolide trong phép so sánh với penicillin và cephalosporin. [ 36 ] Vì vậy sống sót mối quan hệ giữa tiếp xúc kháng sinh sớm trong đời và béo phì ở người nhưng đây có là quan hệ nhân quả hay không thì không rõ. Cần có sự xem xét giữa rủi ro đáng tiếc này và công dụng có lợi của điều trị chỉ định lâm sàng bằng kháng sinh ở trẻ nhỏ. [ 32 ]

Thuốc tránh thai[sửa|sửa mã nguồn]

Có một vài nghiên cứu và điều tra về việc liệu sử dụng kháng sinh có làm tăng rủi ro tiềm ẩn thuốc tránh thai đường miệng mất công dụng. [ 37 ] Đa số trong đó chỉ ra kháng sinh không tác động ảnh hưởng đến thuốc tránh thai, [ 38 ] như những nghiên cứu và điều tra lâm sàng ám chỉ tỷ suất thất bại của thuốc ngừa thai gây bởi kháng sinh là rất thấp ( khoảng chừng 1 % ). [ 39 ] Tình huống mà hoàn toàn có thể làm tăng rủi ro tiềm ẩn thuốc tránh thai đường miệng mất tính năng gồm có không tuân thủ hướng dẫn, nôn mửa, hay tiêu chảy. Những rối loạn đường tiêu hóa hay không ổn định trong hấp thu thuốc tránh thai đường miệng ảnh hưởng tác động đến nồng độ ethinylestradiol trong máu. [ 37 ] Phụ nữ kinh nguyệt không đều hoàn toàn có thể gặp rủi ro đáng tiếc thuốc thất bại cao hơn và cần được khuyên dùng những giải pháp tránh thai dự trữ trong thời hạn điều trị kháng sinh đến hết một tuần sau khi ngưng. Nếu hoài nghi bệnh nhân có những yếu tố rủi ro tiềm ẩn làm giảm hiệu suất cao thuốc tránh thai thì khuyến nghị giải pháp dự trữ. [ 37 ]Trường hợp kháng sinh bị cho tác động ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc tránh thai ( ví dụ rifampicin ), nguyên do hoàn toàn có thể là men gan tăng hoạt tính thôi thúc phá vỡ những thành phần hoạt tính của thuốc. [ 38 ] Tác động đến hệ vi sinh đường ruột mà hoàn toàn có thể dẫn đến giảm hấp thu estrogen trong ruột kết cũng được yêu cầu nhưng chưa đi đến Tóm lại và còn tranh cãi. [ 40 ] [ 41 ] Các bác sĩ lâm sàng khuyến nghị vận dụng những giải pháp tránh thai bổ trợ nếu có sử dụng kháng sinh bị hoài nghi tương tác với thuốc tránh thai đường miệng. [ 38 ] Cần thêm những nghiên cứu và điều tra về tương tác giữa kháng sinh và thuốc tránh thai đường miệng cũng như nhìn nhận kỹ lưỡng yếu tố rủi ro tiềm ẩn riêng của bệnh nhân mà tiềm năng khiến thuốc mất tính năng trước khi bác bỏ sự thiết yếu của tránh thai dự trữ. [ 37 ]

Đồ uống có cồn[sửa|sửa mã nguồn]

Tương tác giữa đồ uống có cồn và những kháng sinh nhất định hoàn toàn có thể xảy ra và gây công dụng phụ, làm giảm tính hiệu suất cao của trị liệu kháng sinh. [ 42 ] [ 43 ] Uống thức uống này ở mức độ vừa phải có vẻ như không ảnh hưởng tác động đến nhiều kháng sinh thường thì, nhưng có một số ít loại kháng sinh đặc biệt quan trọng mà phối hợp với đồ uống có cồn hoàn toàn có thể gây những công dụng phụ nghiêm trọng. [ 44 ] Vì vậy rủi ro đáng tiếc công dụng phụ tiềm tàng và độ hiệu suất cao của kháng sinh tùy thuộc vào loại kháng sinh sử dụng. [ 45 ]Kháng sinh như metronidazole, tinidazole, cephamandole, latamoxef, cefoperazone, cefmenoxime, và furazolidone gây phản ứng hóa học với cồn giống disulfiram và hệ quả hoàn toàn có thể là buồn nôn, nôn mửa, khó thở. [ 44 ] Tác dụng của doxycycline và erythromycin hoàn toàn có thể bị suy giảm. [ 46 ] Men gan, thứ phá vỡ hợp chất kháng sinh, bị đổi khác hoạt tính bởi đồ uống có cồn. [ 47 ]
Trị liệu kháng sinh thành công đến đâu nhờ vào vào 1 số ít yếu tố, như chính sách phòng vệ của vật chủ, vị trí nhiễm trùng, những thuộc tính dược động và dược lực của kháng sinh. [ 48 ] Hoạt tính diệt khuẩn của kháng sinh hoàn toàn có thể nhờ vào vào pha sinh trưởng của vi trùng và thường yên cầu tế bào vi trùng đang trong quy trình phân loại và chuyển hóa. [ 49 ] Những phát hiện này dựa trên cả điều tra và nghiên cứu phòng thí nghiệm lẫn điều trị thực tiễn. [ 48 ] [ 50 ] Vì nồng độ tiếp tục ảnh hưởng tác động đến hoạt tính của kháng sinh [ 51 ] nên việc miêu tả đặc thù trong ống nghiệm thường gồm có xác lập nồng độ ức chế tối thiểu và nồng độ diệt khuẩn tối thiểu của kháng sinh. [ 48 ] [ 52 ] Hoạt tính kháng khuẩn và những thông số kỹ thuật dược lý, dược động của kháng sinh là những yếu tố giúp Dự kiến hiệu quả lâm sàng. [ 53 ]

Liệu pháp tích hợp[sửa|sửa mã nguồn]

Đối với những bệnh truyền nhiễm quan trọng như lao, liệu pháp kết hợp (sử dụng cùng lúc hai loại kháng sinh trở lên) được áp dụng để làm trì hoãn hoặc ngăn chặn tình trạng kháng kháng sinh. Trong nhiễm trùng cấp tính, các kháng sinh nằm trong liệu pháp kết hợp được kê nhờ tác dụng hiệp lực nhằm cải thiện kết quả điều trị do nhiều kháng sinh kết hợp cho hiệu quả cao hơn là chỉ dùng một loại.[54][55] Nhiễm Staphylococcus aureus kháng methicillin có thể được chữa bằng liệu pháp kết hợp fusidic acid với rifampicin.[54] Tuy nhiên các kháng sinh còn có thể đối kháng nhau, dùng chung hai loại như thế không hiệu quả bằng một.[54] Ví dụ, chloramphenicol và tetracyclines không phù hợp đi cùng penicillin. Dẫu vậy điều này còn thay đổi tùy vào loài vi khuẩn.[56] Nhìn chung không nên kết hợp kháng sinh kìm khuẩn với kháng sinh diệt khuẩn.[54][55]

Bên cạnh tích hợp những loại kháng sinh với nhau, kháng sinh đôi khi còn được cấp cùng tác nhân kiểm soát và điều chỉnh đề kháng. Ví dụ kháng sinh β-lactam hoàn toàn có thể được dùng tích hợp với chất ức chế β-lactamase như clavulanic acid hay sulbactam khi bệnh nhân bị nhiễm chủng vi trùng sinh β-lactamase. [ 57 ]
Kháng sinh thường được phân loại dựa vào chính sách hoạt động giải trí, cấu trúc hóa học, hay phổ hoạt động giải trí. Đa số kháng sinh nhắm đến tính năng hoặc quy trình sinh trưởng của vi trùng. [ 58 ] Các loại mà nhắm đến thành tế bào ( penicillin và cephalosporin ) hay màng tế bào vi trùng ( polymyxin ), hay cản trở enzyme vi trùng thiết yếu ( rifamycin, lipiarmycin, quinolone, và sulfonamide ) có tính diệt khuẩn. Chất ức chế tổng hợp protein ( macrolide, lincosamide, và tetracycline ) thì thường có tính kìm khuẩn ( ngoại trừ aminoglycoside là diệt khuẩn ). [ 59 ] Cách phân loại khác dựa vào đặc tính của tiềm năng. Kháng sinh ” phổ hẹp ” nhắm đến những loại vi trùng đơn cử như là gram âm hay gram dương, trong khi kháng sinh phổ rộng tác động ảnh hưởng một khoanh vùng phạm vi rộng hơn. Sau 40 năm con người không tìm ra nhóm hợp chất kháng khuẩn mới thì đến cuối thập niên 2000 đầu thập niên 2010 đã có thêm bốn nhóm được đưa vào sử dụng lâm sàng : lipopeptide mạch vòng ( như là daptomycin ), glycylcycline ( như là tigecycline ), oxazolidinone ( như là linezolid ), và lipiarmycin ( như là fidaxomicin ). [ 60 ] [ 61 ]

Sự đề kháng[sửa|sửa mã nguồn]

Vi khuẩn trở nên đề kháng lại kháng sinh là hiện tượng kỳ lạ phổ cập. Hiện tượng này thường phản ánh quy trình tiến hóa diễn ra trong thời hạn trị liệu bằng kháng sinh. Chữa trị bằng kháng sinh hoàn toàn có thể tinh lọc ra những chủng vi trùng có năng lượng sinh lý hay di truyền ưu trội để sống sót qua những liều kháng sinh cao. Dưới những điều kiện kèm theo nhất định, việc làm này hoàn toàn có thể dẫn đến hiệu quả vi trùng đề kháng ưu tiên sinh trưởng, trong khi vi trùng nhạy cảm bị ức chế bởi thuốc. [ 62 ] Kháng sinh như penicillin và erythromycin từng có hiệu suất cao cao chống nhiều loài và chủng vi trùng nay đã trở nên kém hiệu suất cao hơn do sức đề kháng ngày càng tăng của nhiều chủng vi trùng .Sự đề kháng hoàn toàn có thể mang hình thức làm giảm phẩm chất dược phẩm, như vi trùng đất làm giảm giá trị sulfamethazine tiếp xúc với sulfamethazine qua phân lợn chứa thuốc. [ 63 ] Vi khuẩn có được tính đề kháng thường nhờ thừa kế [ 64 ] tuy nhiên còn một cách khác là chuyển gen ngang. Chuyển gen ngang dễ xảy ra hơn ở những vị trí sử dụng kháng sinh liên tục. [ 65 ]Kháng kháng sinh hoàn toàn có thể áp đặt ngân sách sinh học, do đó làm giảm tính thích ứng của những chủng kháng, điều giúp hạn chế sự lây lan của vi trùng kháng kháng sinh ( ví dụ như khi không có những chất kháng khuẩn ). Tuy nhiên những đột biến bổ trợ hoàn toàn có thể bù đắp cho ngân sách này và tương hỗ vi trùng sống sót. [ 66 ]Dữ liệu cổ sinh vật cho thấy cả kháng sinh lẫn kháng kháng sinh đều là những hợp chất và chính sách cổ xưa. [ 67 ]Tồn tại một số ít chính sách phân tử của kháng kháng khuẩn. Kháng kháng khuẩn về thực chất hoàn toàn có thể là một phần cấu trúc gen của chủng vi trùng. [ 68 ] [ 69 ] Ví dụ, một tiềm năng kháng sinh hoàn toàn có thể biến mất khỏi bộ gen vi trùng. Sự đề kháng thu được là tác dụng từ một đột biến trong nhiễm sắc thể vi trùng hay việc kiếm được DNA ngoài nhiễm sắc thể. [ 68 ] Vi khuẩn sinh tính kháng đã tăng trưởng những chính sách đề kháng mà tỏ ra tương tự như hay hoàn toàn có thể được truyền cho những chủng kháng. [ 70 ] [ 71 ] Sự Viral tính kháng thường xảy ra trải qua truyền đột biến dọc trong quy trình sinh trưởng và bởi tái tổng hợp di truyền DNA bằng hoán đổi gen ngang. [ 64 ] Chẳng hạn gen kháng kháng khuẩn hoàn toàn có thể được hoán đổi giữa những loài hay những chủng vi trùng khác nhau qua plasmid, thứ mang những gen đề kháng này. [ 64 ] [ 72 ] Plasmid mang một vài gen đề kháng khác nhau hoàn toàn có thể trao sức đề kháng chống nhiều chất kháng khuẩn. [ 72 ] Sự đề kháng chéo trước 1 số ít chất kháng khuẩn còn hoàn toàn có thể xảy ra khi một chính sách đề kháng do một gen đơn mã hóa truyền tính kháng nhiều hơn một hợp chất kháng khuẩn. [ 72 ]

Các chủng và loài kháng kháng khuẩn, đôi khi được gọi là siêu khuẩn, giờ góp phần vào sự trở lại của những căn bệnh mà từng có thời gian con người kiểm soát tốt. Ví dụ, sự xuất hiện của chủng vi khuẩn gây bệnh lao kháng những phép điều trị kháng sinh hiệu quả trước kia đã đặt ra những thách thức về liệu pháp. Mỗi năm ước tính có gần nửa triệu ca lao kháng đa thuốc mới xảy ra trên toàn thế giới.[73] NDM-1 là một enzyme mới được biết đã trao sức đề kháng một phạm vi rộng kháng sinh beta-lactam cho vi khuẩn.[74] Cục Bảo vệ Sức khỏe Vương quốc Anh phát biểu rằng “đa số vi khuẩn phân lập có enzyme NDM-1 kháng mọi kháng sinh truyền tĩnh mạch tiêu chuẩn cho điều trị nhiễm trùng nặng”.[75] Vào ngày 26 tháng 5 năm 2016 một siêu khuẩn E. coli được phát hiện ở Hoa Kỳ có khả năng kháng colistin, kháng sinh “hàng phòng vệ cuối cùng”.[76][77]

Sử dụng không tương thích[sửa|sửa mã nguồn]

Áp phích từ chiến dịch ” Get Smart ” của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ dự tính đặt trong phòng thao tác của những bác sĩ và cơ sở chăm nom sức khỏe thể chất khác, cảnh báo nhắc nhở rằng kháng sinh không có công dụng so với những bệnh do virus như cảm lạnh .

Theo The ICU Book “nguyên tắc đầu tiên về kháng sinh là cố gắng không sử dụng chúng, và nguyên tắc thứ hai là cố gắng không sử dụng chúng quá nhiều”.[78] Chữa trị bằng kháng sinh không phù hợp và lạm dụng kháng sinh đã góp phần làm xuất hiện vi khuẩn kháng kháng sinh. Tự ý sử dụng kháng sinh là một ví dụ về dùng không đúng cách.[79] Nhiều kháng sinh thường xuyên được kê để điều trị những triệu chứng hay bệnh mà không đáp ứng với kháng sinh hay có xu hướng tự khỏi mà không cần chữa trị. Kháng sinh không chính xác hay không tối ưu cũng được kê cho những dạng nhiễm trùng nhất định.[22][79] Lạm dụng kháng sinh như penicillin và erythromycin liên hệ với sự nổi lên của kháng kháng sinh kể từ thập niên 1950.[80] Sử dụng kháng sinh rộng rãi trong bệnh viện cũng liên hệ với sự gia tăng các loài và chủng vi khuẩn mà đã không còn phản ứng với điều trị bằng những loại kháng sinh phổ biến nhất.[80]

Hình thức dùng sai kháng sinh thông dụng gồm có người du hành sử dụng thừa thãi để phòng bệnh, chuyên viên y tế không kê được liều lượng đúng mực trên cơ sở khối lượng khung hình và tiền sử sử dụng của bệnh nhân, và bệnh nhân không hoàn thành xong đơn thuốc mà bác sĩ đề xuất. Một nghiên cứu và điều tra về nhiễm khuẩn đường hô hấp phát hiện ” những bác sĩ có thiên hướng kê kháng sinh cho những bệnh nhân tỏ ra mong ước chúng “. [ 81 ] Những can thiệp nhiều yếu tố nhắm đến cả bác sĩ lẫn bệnh nhân hoàn toàn có thể làm giảm hành vi kê đơn thuốc kháng sinh không tương thích. [ 82 ] [ 83 ] Việc thiếu điểm xét nghiệm chẩn đoán chăm nom nhanh, đặc biệt quan trọng trong những thực trạng hạn chế nguồn lực, được xem là một trong những yếu tố dẫn lái hành vi dùng sai kháng sinh. [ 84 ]

Một số tổ chức lo ngại kháng kháng sinh đã vận động để xóa bỏ việc sử dụng kháng sinh không cần thiết.[79] Vấn đề ngộ dụng và lạm dụng kháng sinh đã được chú tâm với sự thành lập của Tổ công tác Liên ngành về Kháng kháng khuẩn Hoa Kỳ. Đội ngũ này hướng đến mục tiêu tích cực hành động đối phó kháng kháng sinh và được sự phối hợp của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm, Viện Y tế Quốc gia, cùng những cơ quan khác của Hoa Kỳ.[85] Tồn tại một nhóm chiến dịch tổ chức phi chính phủ là Keep Antibiotics Working (Giữ cho Kháng sinh còn Tác dụng).[86] Ở Pháp, một chiến dịch của chính phủ được phát động năm 2002 đã dẫn đến sự sụt giảm rõ rệt hành vi kê đơn kháng sinh không cần thiết, nhất là ở trẻ em.[87]

Sự Open của kháng kháng sinh đã thôi thúc những hạn chế lên việc sử dụng kháng sinh ở Anh vào năm 1970 và Liên minh châu Âu đã cấm sử dụng kháng sinh làm chất kích thích tăng trưởng từ năm 2003. [ 88 ] Thêm vào đó, 1 số ít tổ chức triển khai ( gồm có Tổ chức Y tế Thế giới, Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, và Cục quản trị Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ ) ủng hộ hạn chế lượng kháng sinh dùng trong sản xuất thực phẩm động vật hoang dã. [ 89 ] Tuy nhiên, thường có sự trì hoãn trong những hành vi lập pháp và kiểm soát và điều chỉnh, một phần do những ngành công nghiệp sử dụng hoặc kinh doanh kháng sinh phản đối lao lý như vậy và cần có thời hạn cho công tác làm việc điều tra và nghiên cứu quan hệ nhân quả giữa sử dụng và kháng kháng sinh .Kháng sinh được sử dụng thoáng rộng trong chăn nuôi. Mặc cho những cam kết giảm hoặc vô hiệu thực phẩm từ động vật hoang dã được dùng kháng sinh của những hãng thực phẩm và nhà hàng quán ăn, hành vi mua kháng sinh để dùng cho động vật hoang dã chăn nuôi đang tăng lên qua từng năm. [ 90 ] Ở Hoa Kỳ, Cục quản trị Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ ( FDA ) đã khơi lên vấn nạn những chủng vi trùng kháng kháng sinh Open do sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi vào năm 1977. Tháng 3 năm 2012 Tòa án Quận miền Nam Thành Phố New York ra lệnh cho FDA tịch thu giấy phép sử dụng kháng sinh ở vật nuôi. [ 91 ]Các điều tra và nghiên cứu chỉ ra ý niệm sai lầm đáng tiếc phổ cập rằng kháng sinh hiệu suất cao và thiết yếu để trị những bệnh nhẹ thường thì là một nguyên do dẫn đến việc lạm dụng. [ 92 ] [ 93 ]
Trước hồi đầu thế kỷ 20, chữa trị nhiễm trùng đa phần dựa vào y học dân gian. Con người đã diễn đạt những hỗn hợp có thuộc tính kháng khuẩn được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng từ hơn 2000 năm trước. [ 67 ] [ 94 ] Nhiều nền văn hóa truyền thống thời xưa như Ai Cập cổ đại và Hy Lạp cổ đại sử dụng những vật tư thực vật và mốc được lựa chọn đặc biệt quan trọng để trị nhiễm trùng. [ 95 ] [ 96 ] Công tác điều tra và nghiên cứu xác ướp người Nubia trong thập niên 1990 đã phát hiện hàm lượng tetracycline đáng kể. Theo phỏng đoán thì tetracycline đến từ loại bia được pha chế vào thời gian đó. [ 97 ]Việc sử dụng kháng sinh trong y học văn minh khởi đầu với sự mày mò kháng sinh tổng hợp có nguồn gốc từ thuốc nhuộm. [ 58 ] [ 98 ] [ 99 ] [ 100 ] [ 101 ]

Kháng sinh tổng hợp có nguồn gốc thuốc nhuộm[sửa|sửa mã nguồn]

Arsphenamine hay còn gọi là salvarsan được Paul Ehrlich tò mò năm 1907 .Hóa trị liệu kháng sinh tổng hợp đóng vai một ngành khoa học và tăng trưởng chất kháng khuẩn mở màn ở Đức với nhân vật là Paul Ehrlich vào cuối thập niên 1880. [ 58 ] Ehrlich nhận thấy những thuốc nhuộm nhất định sẽ nhuộm màu tế bào vi trùng, động vật hoang dã, con người, trong khi số khác thì không. Tiếp theo ông đề xuất kiến nghị sáng tạo độc đáo là hoàn toàn có thể tạo ra những hóa chất hoạt động giải trí như thuốc tinh lọc sẽ bám vào và giết vi trùng mà không làm hại vật chủ người. Sau khi kiểm tra hàng trăm thuốc nhuộm chống những sinh vật khác nhau thì vào năm 1907 Ehrlich mày mò ra một loại có ích trong y khoa, hợp chất arsenic hữu cơ kháng khuẩn tổng hợp tiên phong : salvarsan [ 58 ] [ 98 ] [ 99 ] mà nay được gọi là arsphenamine .
Paul Ehrlich và Sahachiro HataSự kiện này đã báo trước kỷ nguyên chữa trị bằng chất kháng khuẩn khởi đầu với việc Alfred Bertheim và Ehrlich mày mò một loạt kháng sinh tổng hợp nguồn gốc arsenic vào năm 1907. [ 100 ] [ 101 ] Ehrlich và Bertheim đã thử nghiệm những hóa chất khác nhau có nguồn gốc thuốc nhuộm để trị trypanosomiasis ở chuột và nhiễm spirochaeta ở thỏ nhưng những hợp chất khởi đầu của họ quá độc. Trong khi đó Ehrlich và Sahachiro Hata, một nhà vi trùng học người Nhật Bản thao tác với Erlich để tìm thuốc chữa giang mai, đã thành công xuất sắc với hợp chất thứ 606 trong chuỗi thí nghiệm họ triển khai. Vào năm 1910 Ehrlich và Hata công bố mày mò ra thứ mà họ gọi là thuốc 606 tại Hội nghị Y học Quốc tế ở Wiesbaden. [ 102 ] Công ty Hoechst mở màn đưa ra thị trường hợp chất dưới tên salvarsan, nay có tên arsphenamine, vào năm 1910. [ 102 ] Thuốc này được dùng để chữa giang mai trong nửa đầu thế kỷ 20. Vào năm 1908, Ehrlich nhận Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học vì những góp phần cho miễn dịch học. [ 103 ] Hata được đề cử Giải Nobel Hóa học năm 1911 và Giải Nobel Sinh lý học hoặc Y học năm 1912 và 1913. [ 104 ]Vào năm 1932 hay 1933, một nhóm điều tra và nghiên cứu do Gerhard Domagk đứng vị trí số 1 đã tăng trưởng thuốc kháng khuẩn hoạt động giải trí trong khung hình tiên phong và sulfonamide tiên phong tại những phòng thí nghiệm của IG Farben ở Đức, [ 99 ] [ 101 ] [ 105 ] điều giúp Domagk đoạt giải Nobel Y Sinh 1939. [ 106 ] Sulfanilamide, thuốc prontosil hoạt tính, không hề được cấp văn bằng bản quyền trí tuệ vì vốn đã được sử dụng trong ngành công nghiệp thuốc nhuộm vài năm. [ 105 ] Prontosil có hiệu suất cao tương đối rộng chống cầu khuẩn gram dương nhưng không chống được họ vi trùng đường ruột. Thành công này đã mau chóng kích thích nghiên cứu và điều tra. Công cuộc tò mò và tăng trưởng chất sulfonamide này đã mở ra kỷ nguyên của chất kháng khuẩn. [ 107 ] [ 108 ]

Penicillin và những kháng sinh tự nhiên khác[sửa|sửa mã nguồn]

Penicillin được Alexander Fleming tò mò năm 1928Kể từ cuối thế kỷ 19, con người đã tường thuật những quan sát về việc 1 số ít vi sinh vật sinh sôi làm ngưng trệ sự sinh sôi của những vi sinh vật khác. Những quan sát về tính đối kháng giữa vi sinh vật đã dẫn đến việc tò mò chất kháng khuẩn tự nhiên. Louis Pasteur nhận xét : ” nếu tất cả chúng ta hoàn toàn có thể can thiệp vào sự đối địch đã thấy giữa 1 số ít vi trùng thì điều đó có lẽ rằng mang đến kỳ vọng lớn nhất cho trị liệu “. [ 109 ]

Vào năm 1874 bác sĩ William Roberts nhận thấy những mẻ cấy Penicillium glaucum được dùng trong chế tạo một số loại phô mai xanh không biểu hiện nhiễm vi khuẩn.[110] Hai năm sau nhà vật lý John Tyndall cũng có đóng góp cho lĩnh vực này.[111] Louis Pasteur đã tiến hành nghiên cứu chỉ ra Bacillus anthracis không sinh trưởng nếu có sự hiện diện của Penicillium notatum.

Vào năm 1895 bác sĩ người Ý Vincenzo Tiberio công bố một tài liệu về năng lượng kháng khuẩn của 1 số ít chiết xuất mốc. [ 112 ]

Vào năm 1897 nghiên cứu sinh Ernest Duchesne đệ trình một luận án có tựa “Đóng góp cho nghiên cứu về cạnh tranh sống còn ở vi sinh vật: sự đối kháng giữa mốc và vi khuẩn”,[113] tác phẩm học thuật đầu tiên bàn đến năng lực trị liệu của mốc bắt nguồn từ hoạt tính kháng khuẩn của chúng. Trong luận án này, Duchesne đề xuất rằng vi khuẩn và mốc tham gia vào một trận chiến vĩnh hằng vì sự tồn vong. Ông quan sát thấy khuẩn E. coli bị Penicillium glaucum tiêu diệt khi cả hai sinh sôi trong cùng mẻ cấy. Chưa dừng lại ở đó, ông còn quan sát được rằng với những động vật thí nghiệm bị tiêm những liều trực khuẩn thương hàn (liều lượng đủ gây tử vong) cùng với Penicillium glaucum thì sẽ không bị nhiễm thương hàn. Không may sau khi giành học vị, Duchesne đi nghĩa vụ quân sự nên không thể thực hiện thêm nghiên cứu nào.[114] Ông qua đời sau đó vì lao, một căn bệnh mà hiện có thể chữa được bằng kháng sinh.[114]

Alexander Fleming được trao giải Nobel vì vai trò trong tiến trình mày mò ra penicillin

Vào năm 1928, Alexander Fleming công nhận sự tồn tại của penicillin, một phân tử do những loại mốc nhất định sản sinh có khả năng giết chết hoặc ngăn chặn sự sinh trưởng của những loại vi khuẩn nhất định. Trong khi làm việc với một mẻ cấy vi khuẩn gây bệnh, Fleming để ý thấy bào tử một loại mốc xanh là Penicillium chrysogenum ở một tấm cấy. Ông quan sát thấy sự hiện diện của mốc đã tiêu diệt hoặc ngăn vi khuẩn sinh sôi.[115] Fleming cho rằng mốc này phải tiết ra một chất kháng khuẩn mà ông đặt tên là penicillin vào năm 1928. Fleming tin con người có thể khai thác thuộc tính kháng khuẩn này cho hóa trị liệu. Ban đầu Fleming mô tả một số thuộc tính sinh học của nó rồi nỗ lực sử dụng một chế phẩm thô để điều trị một số dạng nhiễm trùng, tuy nhiên ông không thể tiến xa hơn nếu không có sự trợ giúp của những chuyên gia hóa học.[116][117]

Ernst Chain, Howard Florey và Edward Abraham đã tinh chế thành công penicillin G, penicillin đầu tiên vào năm 1942 nhưng nó chưa được phổ biến rộng rãi bên ngoài quân đội Đồng minh trước năm 1945. Sau này, Norman Heatley đã phát triển công nghệ chiết xuất ngược giúp tinh chế hiệu quả lượng lớn penicillin. Cấu trúc hóa học của penicillin được Abraham đề xuất lần đầu vào năm 1942[118] và được Dorothy Crowfoot Hodgkin xác minh năm 1945. Penicillin tinh chế thể hiện hoạt tính kháng khuẩn hiệu nghiệm chống một phạm vi rộng vi khuẩn và có độc tính thấp ở người. Hơn nữa, không như sulfonamide tổng hợp, hoạt tính của penicillin không bị hạn chế bởi những thành phần sinh học như mủ. Sự phát triển của penicillin đã làm vực lại mối quan tâm đến nghiên cứu những hợp chất kháng sinh có độ hiệu quả và an toàn tương tự.[119] Chain và Florey đã phát triển thành công penicillin làm thuốc điều trị, điều mà Fleming, người vô tình khám phá ra penicillin, không thể làm. Cả ba đã cùng nhau chia sẻ giải Nobel Y học năm 1945.[120]

Florey tín nhiệm Rene Dubos tiên phong tìm kiếm một cách thận trọng và có hệ thống các hợp chất kháng khuẩn mới, điều dẫn đến việc khám phá gramicidin và khôi phục nghiên cứu của Florey về penicillin.[121] Vào năm 1939, trùng thời điểm Chiến tranh thế giới thứ Hai bắt đầu, Dubos báo cáo phát hiện kháng sinh có nguồn gốc tự nhiên đầu tiên là tyrothricin, một hợp chất có 20% gramicidin và 80% tyrocidine từ Bacillus brevis. Đây là một trong những kháng sinh được sản xuất thương mại đầu tiên và rất hiệu quả trong điều trị vết thương và lở loét trong Chiến tranh thế giới thứ Hai.[121] Tuy nhiên gramicidin không thể sử dụng toàn thân vì độc tính. Tyrocidine cũng tỏ ra quá độc cho sử dụng toàn thân. Các kết quả nghiên cứu thu được không được hai phe Trục và Đồng minh chia sẻ trong Thế chiến II và bị hạn chế tiếp cận trong Chiến tranh Lạnh.[122]

Cuối thế kỷ 20[sửa|sửa mã nguồn]

Vào giữa thế kỷ 20 số lượng chất kháng sinh mới được đưa vào sử dụng trong y tế ngày càng tăng đáng kể. Có 12 nhóm kháng sinh mới được đưa vào từ năm 1935 đến 1968. Tuy nhiên, sau đó số nhóm mới sụt giảm rõ ràng khi mà trong khoảng chừng 1969 đến 2003 chỉ có thêm hai nhóm. [ 123 ]

• Thuốc biệt dược & cách sử dụng, Nhà xuất bản Y Học 2004, DS.Phạm Thiệp – DS. Vũ Ngọc Thuý

Source: https://trangdahieuqua.com
Category: Chăm sóc da